beyaz türklerin büyük sırrı adlı kitaptan ;
`
cahrlottenburg` semti.
sabah saatleri ... hardenberg caddesi'nde patlayan silah sesini duyan doktor nazım, önce adımlarını sıklaştırdı, sonra ko$maya başladı. caddenin ortasında biri yatıyordu. caddede karmaşa vardı. sokaktan geçenler suikastı gerçekleştiren genci yakalamışlardı.
doktor nazım yerde yüzüstü yatan cesedin başına gitti ...
korktuğu başına gelmişti ...
donakaldı. yakın arkadaşı, ittihat ve terakki fırkası'nın selanik eski mebusu yahudi nesim mazliyah'ın yanına geldiğini görememişti bile. ama hemen kendini toparladı. aklına üç apartman ileride oturan hayriye hanım geldi. birden paniğe kapılarak eve koşmaya başladı. nesim mazliyah da onu takip etti.
soluk soluğaydı ...
kapı zilinin üst üste çalınması hayriye hanım'ı ürküttü. eşi evden çıkalı daha ancak on dakika olmuştu.
kapıyı açtı. karşısında doktor nazım'ı gördü.
doktor nazım, " hayriye hanım ... hayriye hanım ... " diye bağırınca anladı.
sesi titreyerek, " öldü mü ? " diye sordu.
aldığı cevapla kapının eşiğine düşüp bayıldı.
doktor nazım, nesim mazliyah'ı evde bırakıp tekrar olay yerine koştu. cesedin başında polisler vardı ve üzerine gazete kağıdı kapatmışlardı. polsi elindeki cüzdandan suikasta kurban giden kişinin kimliğini tespit etmeye çalışıyordu. kimlikte " osmanlı hilali ahmer görevlisi ali sai " yazlıydı.
doktor nazım müdahele etti: " hayır hayır, o sahte kimliği, gerçek adı, osmanlı eski sadrazamı mehmed talat paşa ". ali sai talat paşa'nın kod adıydı. ve bu ismi osmanlı hürriyet cemiyeti selanik'te varlığını sürdürdüğünde, paris'te bulunan terakki ve ittihat cemiyeti'yle haberleşirken kullanmaya başlamıştı. yurrtdışında da aynı adı kullanmayı tercih etmişti.
talat paşa evden çıkmış, yüz metre sonra kemerindeki sedef kabzalı 6,35'lik browning marka tabancasını çekmeye fırsat bulamadan, kafasına iki kurşun yemişti.
katil iran'dan gelen yirmi dört yaşındaki ermeni sogomon tayleryan'dı. erivan'da 6 - 13 şubat 1919 tarihleri arasında toplanan batı ermenileri ikinci kongresi'nde kurulan halk mahkemesi, sadrazam halim paşa, talat paşa, cemal paşa, doktor nazım, bahaeddin şakir ve cemal ile azmi beyler gibi ittihatçılar hakkında idam kararı vermişti.
ilk infazı gerçekleştirmi$lerdi.
hakkında gerek istanbul divanı harp'ince ve gerekse iran'daki ermeni halk mahkemesince verilmiş ölüm karaı bulunan doktor nazım'ı polisler, öldürülen talat paşa hakkında bilgi almak için karakola davet ettiler.
karakola giderken son iki yılda yaşadıkları, doktor nazım'ın film şeridi gibi gözlerinin önünden geçti ...
baba tarfından sabetayist anne tarfından roman olduğu düşünülen ilkokul mezunu postacı.ancak kendini o kadar geliştirmiştir ki osmanlıda bir dönem devleti tek başına yönetmiştir.ünlü ermeni techir i sırasında içişleri bakanı olduğundan ve techir edilen ermenilerin listesini hazırladığından ermeniler tarafından 'hitler' olarak görülmektedir.aslında 1890 dan ikinci meşrutiyetin ilan edildiği 1908 e kadar 2.abdulhamiti devirmek için ermenilerle kol kola mücadele etmiş hatta 1914 te yozgat çevresinde çıkan isyanı ermenilerle beraber bastırmıştır.
Fırka parti diye halkın boğazını sıkarak
Milletin on senedir olmuştu mengenesi
Kazdığı câh-ı belaya yine kendi düştü
Örsünü kılıçını siktiğimin çingenesi..
dörtlüğü talat paşa nın berlinde öldürülmesinden sonra neyzen tevfik tarafından yazılmıştır.
asılmamış, trt2 de yayınlanan belgeselinde de anlatıldığı gibi, kendisine saygı duyan ve dost bilen almanya'ya gitmiştir. hatta dönem ile ilgilenen tarihçiler, tehcir dahil birçok kararının esas olarak dönemde mevcut bulunan alman hükümetinin verdiğini, dünya savaşına giden karışık senelerde kendi devletine tutunacak bir güçlü devlet bulmak amacıyla talat paşanın, alman hükümetinin marjinal kararlarını imzaladığını savunmuşlardır.
talat paşa, almanya'ya gittikten sonra belli başlı örgütleri takip ederek milli mücadele'ye maddi ve manevi yardımı kesmemiştir, ankara'dan haber almayı sürdürmüştür.
talat paşa ve eşi, almanya'da farklı bir isimle sıradan, klasik mimari bir apartıman dairesinde yaşamaya başlamışlardır. tehcirde babasının ölmesi üzerine talat paşa'dan intikamını almak isteyen osmanlı vatandaşı genç bir ermeni, talat paşa'yı takip edip almanya'ya gitmiş, onu bulmuş ve karşı apartımanda yakın katta, talat paşa'nın karşı penceresinde bir daire kiralamıştır. fakat uzun süre onun karşısında oturmuş, uzun süre eyleme geçmemiş, talat paşa'nın almanya'daki gündelik hayatını ezberlemeye çalışmış, bir gün talat paşa'nın apartımandan çıkacağı saatte aşağıya inip kurşunlamıştır.
alman hükümeti, talat paşa'ya hala dost olarak baktıklarından genci yakalamışlar, fakat onun öldürdüğü kişinin talat paşa olduğunu söylemesi üstüne büyük sıkıntı içinde kalmışlardır. ingiltere ve fransa'dan sakladıkları talat paşa'nın ortaya çıkması hükümeti büyük sıkıntıya sokar. bu noktada, ermeni tehcirini almanya'nın yaptırdığı iddiaları fevkalade güçlenmiş, akademisyenler ve gazetecilerle kanıtlanıp yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır. fakat almanya, durumdan haberi olmadığını, talat paşa'nın gizlice almanya'ya kaçtığını, tehcirde de almanya'nın hiçbir etkisi olmadığını söylemiş, bunun ardından birçok tarihçi, akademisyen, politikacı ve gazeteci tarafından eski dostuna ihanet etmekle suçlanmıştır. fakat dönem koşullarında almanya da milli çıkarlarını savunmuştur.
mevzubahis dönemde, almanya'daki cinayet yasası basittir. ani ya da hazırlıksız, plansız cinayetlerde (sanırım) 5 sene, kasıtlı, planlı, hazırlıklı cinayetlerde ise idam cezası vardır. bu koşullar altında, herkes failin inkar edeceğini düşünürken, almanca bilmeyen fail mahkemede ermenice, "bütün ömrümü bu eyleme adamıştım. şimdi ise intikamımı aldım" demiştir.
