nasıl ki osmanlının savaşlarla, batıya hoş görünmek için yaptığı yeniliklerle uğraşırken, batı dünyasının sanayileşme teknoloji bilim ve sanatla uğraştığı gibi. sadece bir matbaa makinasının bile bir topluma geç girmesinin etkilerinin ne denli vahim olduğunun görülmesi gibi.