konstantinopolis * patrigi nestorius'un ogretisi. nestorius isa'nin 2 ayri ozelligine uygun dusen iki farkli kisilik oldugunu ileri suruyordu. bu gorusleri katolik klisesince 432 yilinda efes konsili'nde yapilan muhakeme ile sapkinlik olarak nitelendi ve mahkum edildi. nestorius daha sonra sasani iran ulkesine siginda ve misyonerlik faaliyetlerini douya yoneltti. nasturiligin etkileri orta asya'ya kadar yayildi. oyle ki 635 yilinda cin'e varmisti bile. bazi arap kaynaklari 10. yuzyil'da bugunku dogu turkistan dolayinda hristiyan topluluklarinin bulundugunu belirtir. daha sonralari bolgeye giden alman misyonerleri turfan bolgesinde cok sayida nasturi metni ele gecirmislerdir. buyuk mogol devrimi ile nasturiligin orta asya'daki seruveni de sona erdirilmistir.
incil ve hristiyanlık öğretileriyle çelişen öğretiler veren inanıştır. isa mesih yüzde yüz insan, yüzde yüz tanrı tabiatına sahiptir hristiyanlığa göre.
nesturilik olarak da bilinen hristiyan mezhebi.
ismini 5. yy'da istanbul patriği olan nestorius'tan alır.
nestorius 5. yüzyılda istanbul patriği'dir.
lakin meryem'in tanrı isa'nın annesi olduğunu reddeder, ona göre meryem insan olan isa'nın annesidir.
tabi roma'ya göre bu fikir kabul edilemezdir.
ve kendisi efes konsili sonucunda (431) afaroz edilir.
fakat nestorius'un fikirleri anadolu'da ve suriye'de yoğun taraftara sahiptir. nestorius bunun üzerine kendisinden yana olanlarla birlikte anadolu'da faaliyetlerini sürdürdü.
bu sırada vefat etti(450), ama onun taraftarları -nasturiler- bir süre urfa akademisi'nde öğretilerine devam etti.
lakin burası da roma topraklarında olduğu için buradan da kovuldular ve sasani hakimiyeti altındaki nusaybin'e yerleştiler.
burada kurdukları nusaybin okulu nasturilerin merkezi haline geldi. burası sasani/iran coğrafyasındaki en önemli hristiyanlık merkezi oldu.
(ara not: nasturiliğin merkezi olan nusaybin okulu bugün mor yakup kilisesi olarak faaliyetini sürdürmektedir.)
nasturiler, kendilerini nasturi yerine asuri (assyrian) veya doğu kilisesi (bkz: church of the east) veya doğu asurileri olarak da tanımlarlar.
fakat 16. yy'da mezopotamya'daki bazı asuriler, önderleri olan diyarbakır metropoliti mor yohanna'nın papa ile görüşüp katolik kilisesinin hakimiyetini tanımasının ardından katolik mezhebine geçmişler bunlara da keldani denilmiştir.
yani keldaniler, katolik asuriler'dir...
nasturilik, orta asya türk dünyası'nda da hayli yaygındır...
evet, sadece asuri, süryani, keldani vb mezopotamya halkları değil, türkler de benimsemiştir nestorius'un öğretilerini.
nasturiler nusaybin'den yola çıkarak asya ülkelerine yönelik yoğun bir misyonerlik faaliyetlerine giriştiler.
çin ve moğolistan'da ilk hristiyan cemaatleri 7. yüzyılın başlarında oluşmaya başladı. nasturiler 8. ve 9. yüzyıllarda hindistan'da da faaliyet gösterdiler.
bölgede yapılan arkeolojik çalışmalar sonucunda elde edilen bulgular 7. yüzyıla kadar inmiştir.
buradan anlıyoruz ki orta asya'daki türk toplulukları nasturilik ile 7. yüzyıldan itibaren kurumsal olarak tanışmışlardır.
aynı tarihlerde nasturiliğin soğdlar arasında da yayıldığı bulgularına rastlanır.
soğdlar arasında nasturiliğin yayılması ile nasturiler ipek yolu'nun kontrolünde önemli söz sahibi oldular.
yine bir başka örnek olarak türkmenistan'ın tarihi merv şehri yakınlarında bulunan 10. yy kalma bir başka nasturi-hristiyan kilisesini gösterebiliriz. https://galeri.uludagsozluk.com/r/2041666/+
nasturi misyonerler 7. yüzyıldan itibaren pek çok bozkır kavmini hristiyan yapmıştı, bu nedenle hristiyanlık moğol imparatorluğunda güçlü bir konuma sahip oldu.
öyle ki cengiz han'ın tüm oğulları (ögeday hariç) eşlerini bir hristiyan/türk topluluk olan keraitlerden almıştı. yine cengiz han'ı henüz han olmadan evvel koruyup kollayan tuğrul han'da(yesugey'in andası wang khan) keraitlerin lideriydi.
cengiz han'dan sonraki büyük han ögeday'ın eşi töregene katun (turakine) nasturi hristiyan bir nayman türkü'dür.
eşi ögeday'ın ölümünden sonra oğlu güyük han tahta geçene kadar 5 yıl büyük katun ünvanıyla imparatorluğu yönetmiştir. töregene katun'un oğlu güyük han hemen hemen tüm bakanlarını nasturilerden seçmiştir.
cengiz han'ın torunu möngke han döneminde nasturilik moğol imparatorluğu'ndaki birincil dini etkiydi ve moğol imparatorluğu sayesinde nasturilik çin'de iyice yayıldı.
buradan anlıyoruz ki nasturilik çin'de pasifiğe kadar uzanmış.
13. yüzyıl sonunda nasturilik asya'da doruk noktasına ulaştı, ne var ki ilhanlıların gazan han döneminde müslümanlığı kabulü ile birlikte orta asya'daki nasturilik etkisi azalmaya başladı, akabinde timur imparatorluğu döneminde ise tamamen yok oldu.
