Ortak malın, ortaklığı seven ama ortakları sevmeyen bir hukuki kurumudur. Türk Medeni Kanunu’nda “ortaklığın giderilmesi davası” olarak bilinir. Özellikle miras kalan taşınmazlarda kardeşlerin birbirine küsmesi, dayıların köyden şehre gelip masaya yumruk vurması, eniştelerin “ben karışmam ama…” diye cümleye girip tam ortasında kendini bulmasıyla gündeme gelir.
Davanın mantığı basit gibi görünür: Ortak mal bölünebiliyorsa paylaştırılır, bölünemiyorsa satışa çıkarılır. Hakim “bu arsayı sana 3 metre, sana 5 metre böldüm” demek yerine, “kusura bakmayın arkadaşlar, satıyoruz” diyerek icra dairesine pas atar. Sonra mal açık artırmaya çıkar, parası paylara bölünür. Yani arsanın üstüne bina dikmek isteyen, bahçeye ağaç diken veya evi kiraya verip geliri yiyen tüm ortaklar, sonunda aynı torbadan para çeker.
Pratikte ise işler pek medeni olmaz. izale-i şuyu davası, Türk ailelerinde mirasın fiilen bitip dostluğun resmen bittiği andır. Çocukluk hatıralarıyla büyüdüğünüz ev, icra dairesi ilanında “3+1 daire, şehir merkezinde, ortaklığın giderilmesi sebebiyle satılıktır” olarak çıkar karşınıza. Kardeşler arasında birlik beraberlik kalmaz ama devlet dairesiyle gayet sıkı bir iş birliği kurulmuş olur.
Bir başka deyişle bu dava, Türkiye’nin gayriresmî aile içi Survivor finalidir. SMS ile değil, dilekçe ile oy kullanılır. Kazanan yoktur, herkes azar azar kaybeder.
