1492 yılında iber yarımadası'ndan sonra aragon hanedanı kral fernando ve kraliçe ısabella tarafından ispanya ve protekiz'den gönderilerek güney ve doğu akdeniz'e yerleşmişlerdir. sefarad olarak da anılırlar.
--spoiler--
kurdukları cemaatler kültürel ve ekonomik açıdan oldukça başarılı oldular. osmanlı kanunlarının etnik azınlıkların bağımsız birer etnik birim olan hayatlarının sürdürmelerine izin vermesi sayesinde yahudi cemaati de kendi dinini ve geleneklerini koruyabildi, bu nedenle de dil ve tüm ritüeller dahil olmak üzere kültürel mirasları varlığını sürdürebildi.
ondokuzuncu ve yirminci yüzyıllardaki en büyük üç sefarad cemaati istanbul, selanik ve izmir'de idi. selanik'te yaklaşık yetmiş beş bin, istanbul'da elli bin, izmir'de ise yirmi bin yahudi yaşıyordu.
--spoiler--
dünya' nın bugünkü haline gelmesinin en büyük nedeni olan yahudilerdir bunlar.
yahudilerin dünya' nın dört bir tarafına yayılmasını sağlamış, amerika' da koloniler kurması için Kristof Kolomb' u buraya yollamışladır. amaç buralarda finansal olarak çoğalıp, dünya ekonomisini ele geçirmek suretiyle kitleleri yavaş yavaş bağımlı hale getirmek olan bu yahudiler sayesinde yaklaşık altı-yedi asır sonra (ikinci milenyum'da) israil' de kendi devletlerini kuracak güce erişmişlerdir.
