Türk tarihinin en çok üzerinde tartışılan padişahıdır. Osmanlı ülkesini istibdadla yönetmiştir. Dönemin önemli devlet adamlarını ve şairlerini sürgüne yollamıştır. Kendi zamanında açılan okullar gelecekte cumhuriyet'i kuracak kadroları yetiştirmiştir.Olası bir darbeye karşı ülkeyi telgraf telleriyle donatmış, bu durum sonuçta onu tahtından eden bir unsur olarak tarihe geçmiştir. Üzerinde çok radikal söylemlerin( Kızıl sultan veya Ulu hakan ) demenin yanlış olacağı bir padişahtır. Türk tarihinin önemli simalarından biri olsa da yaptığı sadece hasta adamın bir süre daha yaşamasına katkı sağlamak olmuştur. Atatürk gibi tarihin akışını değişterecek kudrete sahip değildir. Basına kısıtlamalar getirmiş, şans eseri bir suikastten kurtulmuştur.
33 yıllık saltanat dönemi (1876-1909), osmanlı imparatorluğu'nun en karmaşık ve sancılı bir evresini kapsıyor. balkanlar'da ve ortadoğu'da ulusal uyanışlar ve ayaklanmalar; rusya'nın ve batılı emperyalist devletlerin sadece bu bölgelerdeki değil anadolu içlerine kadar uzanan saldırıları, kışkırtmaları ve çıkar çatışmaları; rus ordusunun doğu anadolu illerini ele geçirmesi ve batı'da yeşilköy'e kadar ilerleyişi; ingiliz donanmasının boğazlar'a girişi; önceki dönemlerden birikerek gelen dış borçlar; tanzimat, anayasa, batılılaşma sorunları... meşrutiyet yanlısı mithat paşa ve arkadaşlarının desteği ile tahta çıkan padişahın kısa süre içinde diktatörlüğe yönelişi...
hafiyelik ve sansür kurumlarının görülmemiş ölçüde genişlemesi... polisiye romanlar okumayı seven (bunları kendi zevki için batı dillerinden çevirten), marangozluk sanatına ve batı müziğine tutkun ikinci abdülhamid'in ilginç kişilik özellikleri... saltanatı döneminde rüşdiye ve idadi'lerin (ortaokul ve sonrasındaki okullar) yaygınlaştırılması; hukuk mektebi, sanayii nefise, ticaret mektebi, darülfunun (üniversite), emekli sandığı gibi okul ve kurumların açılması; ceza usulü ve ticaret usulü yasalarının çıkarılması... bütün bu olaylar ve olgular, anatole france'ın yakıştırması olan kızıl sultan tanımına indirgenerek açıklanabilir mi? ya da başka bir deyişle, osmanlı tarihinin böylesine yoğun, başdöndürücü bir dönemi, padişah da olsa, tek bir kişinin başarı ya da başarısızlıklarıyla özetlenebilir mi?
ben, ikinci abdülhamid'in, 'yüce hakan' ya da kızıl sultan gibi yakıştırmaların ötesinde, uzak ve yakın tarihimizin bütün önemli kişileri ve olguları gibi, tarihteki nesnel yerine oturtulması gerektiğine inanıyorum. kişiliğine ve döneminin koşullarında yaptıklarına yakın mercekle bakıldığında, ondan bir önder yaratmaya çalışan bugünün islamcılarıyla ve cumhuriyet karşıtlarıyla arasında bir bağıntı kurulamayacağını; bunun da ötesinde, yine döneminin koşulları düşünüldüğünde, onun bugünün islamcıları ve cumhuriyet yönetimi karşıtlarından daha ileri ve modern bir kimliğe sahip olduğunun bile söylenebileceğini düşünüyorum...
bütün bu söylediklerim de hiç kuşkusuz ki bilimsel görüşler değil, benim tartışmaya açık kişisel düşüncelerim ve bunun yanı sıra sağduyuya, soğukkanlılığa, ciddiyete çağrıdır.
tamamiyle bir siyasetci. 33 yıllık hükümdarlığı süresince bir karış toprağı bile düşmanlara kaptırmamıştır. tam bir vatan sever öyleki çanakkale savaşı sırasında izmirdeki köşkünde mahkum olduğu sırada onu avrupaya kacırmak isteyen sultan vahdettine sende burda dur ve ülkeni koru demiştir.
türk tarihinin siyasi dehası en fazla olan devlet adamlarından birisidir. o sultan ki jön türklere kalsa iki yılda yok olacak bir üllkeyi 30 yıl ayakta tutmuştur. kendisinden güçlü olan düşman devletlerini biribirine düşürmeyi başarmış ve bu sayede devletini ayakta tutmuştur. ünlü alman devlet adamı otto bismarckın "Siyaseti, Sultan ikinci Abdülhamid'den öğrendim!" sözü meşhurdur. Hatta Abdülhamid Hanın yüksek siyaseti için; "Dünyada on gram akıl olsa, bunun bir gramı bende, bir gramı diğer dünya devlet adamlarında, sekiz gramı Sultan ikinci Abdülhamid'dedir." itirafında bulunmuştur.
ironik olarak islamcılar tarafından en çok korunan padişahtır. halbuki en yenilikçi(ve hatta aydınlanmacılığı bile benimsemiş!) 3 padişahtan biridir. diğerleri için:
necip fazılın en büyük padişah dediği dahi şahsiyet.hakikaten yavuz ve fatihden büyükmüdür göreceli ama son devrin en önemli padişahı.şahsiyetli devlet yönetimi ve batı taklitçiliğine paydos demesiyle asrının remz şahsiyeti.
sultan hamit han batılı elçiler ne akıl verirse zıttını yapmış.böylece yıkılmakta olan osmanlının topraklarını koruyabilmiş.hakikatende batılıların dediklerinin zıttı doğru değilmi?..
zeki bir eleman. avrupa nın ikinci büyük donanmasını kurmak üzereydi. ama kuramadı. milliyetçileri zindanda boğdurarak osmanlı nın devam etmesini sağladı.
pek çok politik simgeye sahip memleketimde, bu sabık padişah da politik bir simgedir. kendisine "ulu hakan" diyenler de "kızıl sultan" diyenler de, belirli politik görüşlerin temsilcisidir.
tunus, mısır, şarki rumeli vilayeti filan toplasan bir karış etmeyeceğinden bir karış bile toprak kaybetmemiştir kendisi.
ne mutlu ki döneminde osmanlı imparatorluğu ilk defa savaşmadan toprak kaybetme şerefine de erişmiştir, borcuna karşılık sakız adası fransızlarca işgal edilmiş, 6 vergi yürürlüğe girmiş, kilometre garantili demiryolu imtiyazı verilmiştir.
memleketi savaşa sürükledi diye kanun i esasi yi yürürlükten kaldırırken devletin son 130 yılda kurduğu en güçlü orduyu ruslar karşısında perişan duruma düşürmüştür.
ha; derseniz ki o demiryollarıyla durum idare edildi, kabulümdür lakin idare i maslahatçı yerine ulu derseniz gerçek uluların kemikleri sızlar. kulaktan dolma, babadan olma bilgilerle ulu yahut kızıl demeden önce tanzimat sonrası osmanlı nın bayındırlık ve iktisadi durumları incelenirse daha rahat bilgi sahibi olunur hakkında.
kendisi okumayı bilmezdi, şimdi de yazmayı bilmeyenler başlığı altına mit övgüsü döşemekte, gün gelecek o mustafa armağanlar bile kurtaramayacak kendisini...
osmanlı devletinin en iyi padişahlarından birisi olmasına rağmen; bir fatih, bir yavuz kadar saygı görmemiştir. talihsizliği yükselme döneminde değil dağılma döneminde padişahlık yapmış olmasıdır. kolay değil hasta adamı 33 yıl boyunca yönetmek!
ilk bakıldığında saltanattan çok uzak bir görünüşü vardır.fakat yaşanılan ani taht değişiklikleri bir anda tahtı ayağına getirmiştir.köhnemiş bir devleti 33 sene ayakta tutmayı başarmış şahsiyettir.
tarihimizde fatih, yavuz, kanuni kadar değerli olan ama değeri bilinmeyen gök sultan ulu hakan. efendim hürriyet diye diye, baskıcı diye diye, 1909'de tahttan malesef abdulhamid hanı azleden ittihadcılar 10 sene ülkeyi yönetemeyip birinci dünya savaşı gibi bir felakate sürüklemişlerdir. abdülhamid hana kızıl sultan, baskıcı diyenler 33 sene onu çekemediklerinden dolayı söylemektedirler. ruhu şad olsun.
