tamamiyle bir siyasetci. 33 yıllık hükümdarlığı süresince bir karış toprağı bile düşmanlara kaptırmamıştır. tam bir vatan sever öyleki çanakkale savaşı sırasında izmirdeki köşkünde mahkum olduğu sırada onu avrupaya kacırmak isteyen sultan vahdettine sende burda dur ve ülkeni koru demiştir.
33 yıllık saltanat dönemi (1876-1909), osmanlı imparatorluğu'nun en karmaşık ve sancılı bir evresini kapsıyor. balkanlar'da ve ortadoğu'da ulusal uyanışlar ve ayaklanmalar; rusya'nın ve batılı emperyalist devletlerin sadece bu bölgelerdeki değil anadolu içlerine kadar uzanan saldırıları, kışkırtmaları ve çıkar çatışmaları; rus ordusunun doğu anadolu illerini ele geçirmesi ve batı'da yeşilköy'e kadar ilerleyişi; ingiliz donanmasının boğazlar'a girişi; önceki dönemlerden birikerek gelen dış borçlar; tanzimat, anayasa, batılılaşma sorunları... meşrutiyet yanlısı mithat paşa ve arkadaşlarının desteği ile tahta çıkan padişahın kısa süre içinde diktatörlüğe yönelişi...
hafiyelik ve sansür kurumlarının görülmemiş ölçüde genişlemesi... polisiye romanlar okumayı seven (bunları kendi zevki için batı dillerinden çevirten), marangozluk sanatına ve batı müziğine tutkun ikinci abdülhamid'in ilginç kişilik özellikleri... saltanatı döneminde rüşdiye ve idadi'lerin (ortaokul ve sonrasındaki okullar) yaygınlaştırılması; hukuk mektebi, sanayii nefise, ticaret mektebi, darülfunun (üniversite), emekli sandığı gibi okul ve kurumların açılması; ceza usulü ve ticaret usulü yasalarının çıkarılması... bütün bu olaylar ve olgular, anatole france'ın yakıştırması olan kızıl sultan tanımına indirgenerek açıklanabilir mi? ya da başka bir deyişle, osmanlı tarihinin böylesine yoğun, başdöndürücü bir dönemi, padişah da olsa, tek bir kişinin başarı ya da başarısızlıklarıyla özetlenebilir mi?
ben, ikinci abdülhamid'in, 'yüce hakan' ya da kızıl sultan gibi yakıştırmaların ötesinde, uzak ve yakın tarihimizin bütün önemli kişileri ve olguları gibi, tarihteki nesnel yerine oturtulması gerektiğine inanıyorum. kişiliğine ve döneminin koşullarında yaptıklarına yakın mercekle bakıldığında, ondan bir önder yaratmaya çalışan bugünün islamcılarıyla ve cumhuriyet karşıtlarıyla arasında bir bağıntı kurulamayacağını; bunun da ötesinde, yine döneminin koşulları düşünüldüğünde, onun bugünün islamcıları ve cumhuriyet yönetimi karşıtlarından daha ileri ve modern bir kimliğe sahip olduğunun bile söylenebileceğini düşünüyorum...
bütün bu söylediklerim de hiç kuşkusuz ki bilimsel görüşler değil, benim tartışmaya açık kişisel düşüncelerim ve bunun yanı sıra sağduyuya, soğukkanlılığa, ciddiyete çağrıdır.
Türk tarihinin en çok üzerinde tartışılan padişahıdır. Osmanlı ülkesini istibdadla yönetmiştir. Dönemin önemli devlet adamlarını ve şairlerini sürgüne yollamıştır. Kendi zamanında açılan okullar gelecekte cumhuriyet'i kuracak kadroları yetiştirmiştir.Olası bir darbeye karşı ülkeyi telgraf telleriyle donatmış, bu durum sonuçta onu tahtından eden bir unsur olarak tarihe geçmiştir. Üzerinde çok radikal söylemlerin( Kızıl sultan veya Ulu hakan ) demenin yanlış olacağı bir padişahtır. Türk tarihinin önemli simalarından biri olsa da yaptığı sadece hasta adamın bir süre daha yaşamasına katkı sağlamak olmuştur. Atatürk gibi tarihin akışını değişterecek kudrete sahip değildir. Basına kısıtlamalar getirmiş, şans eseri bir suikastten kurtulmuştur.
bir taraftan avrupa'nın içeriden müdahaleleri, diğer taraftan rusya'nın emperyalist planları, diğer taraftan arap ülkelerinde baş gösteren milliyetçi bölücülük faaliyetlerinin karşısında imparatorluğu dağıtmadan 33 yıl idare etmiş olan şahsiyet.
atatürke içki içiyor diye atıp tutan müslümanların... torunu tahtın son varisi tarafından açıklanan her gün viski içerdi bilgisini bilmeden peygamber ilan ettiği padişah. sigarayıda çok kullanırdı. ancak denge politikasında bir uzman olduğu tartışılmazdı. hem kendisinin uyguladığı politikalar hemde büyük devletlerin osmanlıyı nasıl paylaşacaklarına bir türlü karar verememeleri yıkılmış olan devleti 30 yıl kadar ayakta tutmasını sağlamıştır. ancak aşırı paranoyak tutumu bana darbe yaparlar korkusuyla haliçe demirlettiği osmanlı donanmasının tamamen çürümesine neden olduğundan osmanlı trablusgarba asker gönderemedi ve trablusgarbıda kaybettik. birinci dünya savaşına girmemeyi düşünsede savaşın sonunda ingilizlerin zaten osmanlıyı parçalamayı kafasına koymuş olduğundan bence yanlıştır. çünkü ittihatçılar bunu tek başına karşı koymaktansa almanya ile beraber savaşma şansı olarak gördüler. kendisi okadar paranoyaktıki onun döneminde 3 kişi yanyana yürüdüğünde heryere yayılan hafiyeleri tarafından izlenirdi. toplanıp ihtilal muhabbetleri yaparlar korkusu ile müslüman türklere futbol oynamayı yasaklamıştır hertürlü toplantı gibi.
geleneksel olmayan biçimde osmanlı'da kurumsallaşmalar yapmış, alındığı günden beri kullanılmayan halifelik ünvanını sürekli vurgulamış, bu sıfatı daha rahat kullanabilmek adına, hicaz demiryolunu halktan topladığı bağışlar ile yaptırmıştır.
yani tam anlamıyla ne gelenekçi ne de yenilikçidir. hangisini kullanmak iktidarı yararına duruyorsa onu kullanmıştır. hiç bir zaman medrese açmamış, sürekli modern eğitim kurumlarını ön plana çıkarmıştır.
dar-ül acize benzeri yapılar ilk defa onun döneminde, devlet eliyle, vakıf olmaksızın yapılmıştır.
ne ulu hakandır ne de kızıl handır.
kendisini devirenler, kendi modernleştirdiği harp okullarından çıkmıştır bu da ironiktir.
alaylı - mektepli çatışması ilk defa olmasa da en etkili şekilde bu dönemde gerçekleşmiştir.
hürriyet pazar ekinde yayınlanan bir habere göre; saltanatı döneminde, öldürüme korkusu yüzünden saraydan dışarı çıkmamıştır ve ya çok çok nadir çıkmıştır.
Birinci dünya savaşında özellikle çanakkale cephesinde ve Kurtuluş savaşında kullanılan top, batarya ve uçakları ülkeye getirmiş kişidir. 1909 yılında tahttan indirilmiş akabinde 1918 yılında ölmeden hemen önce 1.Dünya Savaşı'na girilmemesini tavsiye etmiş fakat eğer girilme durumu olursa Denizlere en hakim olan ülkenin yanında olmayı tavsiye etmiştir.
Atatürk'ün bir yazısında Abdülhamit'i eleştiren gazeteci Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu'na söylediği gibi :
-Sevme Abdülhamid'i.Gene de sevme! Fakat sakın hatırasına hakaret edeyim deme.Senin neslin biraz daha temkinli kararlar vermeye alışmalı.Bak çocuk! Şahsi kanaatimi kısaca söyleyeyim:
Tecrübe göstermiştir ki toprakları üsütünde yaşayan insanların çoğunun ahvali meşkük (ne olacakları şüpheli) ve hudutları yalnız düşmanlarla çevrili bir büyük devlette Abdülhamid'in idare tarzı azami müsamahadır [en yüksek hoşgörüdür].Hele bu idare on dokuzuncu yüzyılın son yıllarında tatbik edilmiş olursa.
Bunun üzerine ayrılmama müsaade buyurmuşlardı.Saygılarımı tekrarlayarak huzurlarından uzaklaşmıştım.
okuma yazma bilmeyen ve hatta imzasını bile atamayıp millete maskara olan yedi sekiz hasan pasa'yı paşa yapan bu padişahtır. zira okuma bilen subaylar devrimci fikirlere kapılmaktadır.
atatürk'ün övdüğü padişahmış, yeni öğrendim, iyi oldu. aynı atatürk, abdülhamid'i tahttan indiren orduya kurmay başkanlık da yapmıştır.
çanakkale'yi savunan topların çoğunun almanya ile yapılan ittifak antlaşması sonrası getirilmesi ve boğaz tahkimatının 1914'te hazırlanması ve hatta 1911'deki trablusgarp savaşı'nda boğazın zayıf olmasını düşünürsek, çanakkale savunmasıyla ilişkilendiremeyeceğimiz bir padişahtır.
kendisi iyi veya kötü bir padişah değildir. iyi ve kötü yanları vardır. ne yazık ki siyasi fanatikler tarafından hep uçlara çekiştirilir.
jöntürk olduğunu iddia eden böntürklerin dikkatine; jön türkler enver paşa gibi bir aklı kıt ile son bulmuştur. abdülhamid'i tahttan indiren aklı kıtlar tarafından osmanlı'nın ne hale getirildiğini bilmeyen yoktur. çok güzel bir anısını anlatayım sizlere abdülhamid'in de aklınız yerine gelsin...
tahttan jöntürklerce indirilip selanik'e sürgüne gönderilen abdülhamid, orada ev hapsinde tutulmakta iken 1912 yılında kendisini, bulunduğu köşkten tahliye etmeye gelen osmanlı subayına sorar: hayırdır evladım ne oluyor...
genç subay cevap verir, selanik düşmek üzere paşam, sizi istanbul'a nakletmeliyiz...
abdülhamid büyük bir şaşkınlıkla, nasıl olur, daha kaç sene oldu tahttan indirileli...
anlayacağımız üzere, denge politikasının üstadı padişah, şoke olmuştur selanik'in düşman işgaline maruz kaldığını öğrendiğinde, zira sadece bir kaç yıl geçmiştir tahttan ineli ve ne denli feci bir yönetimin olduğunu anlamıştır o sürgünde iken... bağımsızlıklarını yeni kazanmış balkan ülkeleridir osmanlı'yı batı trakyadan eden... koskoca imparatorluk sadece bir kaç yılda parçalanmaya yüz tutmuştur abdülhamid sonrası... 1. ve 2. balkan harpleri ve üzerine 1. dünya harbi gayet açık şekilde gösterir aklı kıt jöntürklerin yaptıklarını...
eğer abdülhamid düşürülmeseydi tarih inanın çok farklı olacaktı...
edit: padişahlığı sırasında istibdat dönemi uygulaması nedeniyle kuduran dönemin yazarları, o tahttan indirildikten sonra, arkasından yazılmadık hiciv bırakmamıştır; fakat aynı yazarlar yeni yönetimin başarızılığı ve patlak veren savaşlar nedeniyle pişman olmuşlar ve onlarca yazı icra ederek abdülhamid'e geç olsa da hakkını vermişlerdir.
Almanya ile yapılan anlaşmaların çoğu fos çıkmıştır. Almanya italya'nın dönekliği sonucu ingilizlerin akdenizdeki büyük hakimiyeti nedeni ile savaşa karadan ağırlık vermiş Osmanlı ordusuna hiçbir anlamda yarar sağlayamamıştır. Çanakkale savaşında ingiliz Fransız filosunun 6 zırhlısı Türk topçuları tarafından batırılmıştır. Toplam 8 saat 45 dakika süren bombardıman sırasında 506 top kullanılmıştır. Savaşta Çanakkale sırtlarından vaktiyle 2.Abdülhamit Han'ın yaptırdığı Aziziye tabyalarının büyük rolü olmuştur.
Atatürk 31 Mart Ayaklanması'nı bastıran orduya kurmay başkanlık yapmıştır evet. Fakat yıllar geçtikçe Abdülhamit ile olan görüşleri değişmiştir. Sonuçta Mustafa Kemal'de bir insandır.
onu bunu bilmem de, necip fazıl ın yalancı olduğunu abdülhamit in kızından bir mektup vasıtası ile öğrenirken, istihbaratın velveleciğin getirisi olduğunu hatırlatırım.
