tolstoy, ''onun kalemini tanrı kullanır'' sözüyle nasıl bir yazar olduğunu anlatmıştır zaten dostoyevski' nin. kanımca toltsoy bu sözü basit bir övgü için söylememiştir. bu sözle ifade etmek istediği; dostoyevski' nin tıpkı bir tanrı gibi insanın iç dünyasını, pişmanlıklarını, ruh halini bildiğidir.
Çoktandır kafamı kurcalayan bir şey var. Niçin insanlar birbirilerine karşı açık yürekli davranmıyorlar. Neden en iyi insan bile karşısındakinden bir şeyler gizliyor, bütün düşündüklerini açıklamıyor. Sözlerimizin yabana atılmadığını bildiğimiz zamanlar bile neden içimizden geçenleri olduğu gibi söylemiyoruz. Nedense herkes olduğundan sert görünmek istiyor. Duygularını hemen açığa vurursa altta kalacakmış, küçük düşürülecekmiş gibi bir korkuya kapılıyor.
"Bir kere kendini duygularına kaptır, bir anlığına şuurunu susturup, düşünmeden, esas aramadan hareket et, nefret et, birini sev, daha doğrusu boş durmamak için bir şeyler yap. En geç öbür gün bu bilinçli kandırmaca yüzünden kendini küçümsemeye başlarsın." Bu sözleri sarfetmiş kişilik. Daha fazlası ütopik olurdu herhalde.
1821 yılında dünyaya geldi. 13 yaşındayken moskova'nın en iyi okullarından birine yatılı olarak kaydedildi. on altı yaşında babasının zorlamalarıyla petersburg askeri mühendis okuluna girdi.
1843 yılında mühendis okulunu bitiren genç fiyodor, asteğmen rütbesiyle orduya katıldı. o günün şartlarında mühendislik kendisine iyi mevki ve refah dolu bir hayat verebilecekti belki ama onun düşündüğü gerçek çok farklıydı; nitekim bir yıl sonra istifa etti.
dostoyevski için ünlü fransız yazar balzac'ın yeri bir başkadır. bu hayranlık sonucu 1843 yılında balzac'ın eugenie grandet romanını rusçaya çevirir. böylelikle edebiyat çalışmalarına da başlamış olur.
1845 yılında ilk eseri insancıklar'ı kaleme alan dostoyevski, bu eserde dönem edebiyatının şaşmaz konularından biri olan memur hayatını anlatır.
dostoyevski, devrin birçok ilerici genci gibi, toprak köleliğinin yürürlükte olduğu sosyal yapıdan rahatsızdı. bu yüzden, rejime karşı çalışan gençlik gruplarından birine katılır. kısa bir süre sonra gruba bağlı tüm gençler yakalanarak tutuklanır. genç yazar 4 yıl kürek, 5 yıl da sürgün cezasına çarptırılır. hapiste yalnızca incil bulundurmaya müsaade edildiği için hristiyanlığa merak sarar.
1866 yılında ünlü romanı suç ve ceza'yı bitirdiğinde dönemin edebiyat otoritelerinden biri olarak görülmeye başlanır. çağdaşı birçok yazarın aksine, toplumun her kesitinden insana romanlarında yer verebilen dostoyevski, kahramanlarının şahsında kendisinin de içinden çıkamadığı çatışan duygu ve düşünceleri tasvire çalışır.
"Aldatmaca ile dolu olan bir dünya yarattığınızı bile bile, kime ve neden gücendiğinizi kestiremeden, tüm bu aldatmacalar, karışıklıklar arasında, bilinmeyenler arasında içiniz sızlar da sızlar. Üstelik bilmedikleriniz çoğaldıkça duyduğunuz iç sızıları da o denli artar."
durduk yere, alakalı alakasız anlarda insanın aklına gelen insan. dibine kadar indiği insan ruhu betimlemeleri, insan karmaşası anlatımlarıyla konudan sizi alıp başka diyarlara habersizce uçuran yazar. kumar tutkusu, sara hastalığı, borçlar yüzünden alacaklılardan kaçarak geçen yıllar, avrupa şehirlerine göç ,tren yolculukları ve bu arada hep yazmak. bu romanlarla dergiler için köşe yazılarıyla yettiğince birikmiş borçları kapatmakla geçen köşe kapmaca hayatının ancak son yıllarında biraz rahata erebilmiştir. turgenyevle hiç anlaşamamışlar, aralarında geçen bir barda fikir kavgası yüzünden yıllarca konuşmamışlardır. şöyle sözlerle bize ışık tutan yazar.
"Sıradan adam, karmaşık adamdan daha korku vericidir". "ister tatlı, ister acı olsun, hatıra insana ıstırap verir"."insan yaşamayı ve yaşamamayı aynı şey diye kabul ettiği zaman hürriyete kavuşur".
1821'de moskova'da doğan, 1881'de petrograd'da ölen rus yazar. * zorba doktor bir baba ile hasta bir anne arasında geçen çocukluk yılları, ardından annesini kaybetmesi, babasının kendisini içkiye vermesi ve babasının zoruyla petrograt askeri mühendislik okuluna gitmesi, askeri okulda yaşadığı zorluklar, sevmediği halde memuriyet yapması...
ve bu zamana kadarki ömründe belki de kendisi için, gerçekten istediği için yaptığı * yazarlığa atılması.
betimlemeleri öyle içten, öyle sıcak ki...
kitap kahramanı değildir onu yaşayan, sizsinizdir kitabın sayfasını çevirmeye başladıktan sonra.
soluyun, aynı koku işte; aynı merdivenler, aynı yıkık duvar...
bahsettiği telaş içindesinizdir, ya da kuşku, özlem bazen de.
siz o olmuşsunuz işte.bitmeden bırakamazsınız bu adamın yazdığı kitabı elinizden.
yerine göre suç ve ceza'nın raskolnikovu, yerine göre kumarbaz'ın Aleksey iVANAViÇ'i, belki de insancıklar'daki Makar Alekseyevich oluverirsiniz.
bir bakmışsınız elinizde balta, nasıl gizlensem diye düşünüyorsunuz, bazen bir rulet masasında kaybetmişsiniz tüm paranızı, bazen de masum, saf duygularla mektup beklersiniz aşık olduğunuz insandan.
öyledir bu adamın eserleri.
döneminin en büyük yazarlarındandır.öyle ki ilk eseri insancıkların ardından dönemin ünlü şairlerinden nikolay neksarov ''yeni bir gogol doğdu.'' demiştir.
şehirlere kapanmış hayatlarımızda kim hayalperest gibi gün gelip yapayalnız ölmekten korkmaz ki. bir gece yarısı uyanıp yanında yaşam yoldaşının soluduğunu duymak yerine, çıplak tavana bakıp sessizliği dinlemekten korkmayan biri var mıdır?
rusçada harflere vurgu getirilir ve vurgusu olmayan "o" "a" diye okunur. rus yazar olan dostoyevski aslında ruslar tarafından "dastoyevski" diye telaffuz edilir.
" Keşke boş duruşum salt aylaklığımdan olsaydı. Tanrım, o zaman kendime ne büyük saygı duyardım. Tembel olmayı başardığım için kendime saygı duyardım; emin olabileceğim bir özelliğimin olması beni mutlu edecekti. Birisi, " kim bu adam? " diye sorunca şu yanıtı alacaktı: "Tembelin biri" bu gerçek bir ünvan, bir tür kariyer. " diyerekten beni kendine bağlayan, ilk okuğum kitabındaki kıza aşık olduğum (Nastenka), St. Petersburg sokaklarını bana ezberleten çok sevdiğim (bkz: rus) şair, ıcıkta delidir.
dostoyevskiyi oluşturan yıllar, rus halkın çar birinci nikolay altında ezildiği dönemlere rastlar. o dönemler, toprak işçisi ruslar, açık artırma ile satılmaktadırlar. bu dönemler, kırbaçlamak pekçok devlet dairelerinde görülen, rutin cezalandırma seremonisidir.
yaşadığı çağ, baba düşünürlerin birbirleri ile paslaştığı kombine ataklarla kaleyi yokladığı bir dönemdir. kendisi balzac romanlarını çevirirken; balzac onu ziyarete moskovaya gelmiştir. suç ve ceza romanı, 1860 rusya toprak reformu üzerinden geçen ilk 5-6 yılda ele alındı ve dönem aydınları arasında hayli ilgi çekti. bir kere, bu reformun getirdikleri ve götürdüklerine dair, terazi kefesi görevi üstlendi.
