ilk din kitabı i.ö. 2000 yılında hindistan'da düzenlenmiştir. evreni kişileştirip tanrılaştırmak da hintlilere özgü buluş. aşırı zengin azınlık ile aşırı yoksul çoğunluğun yaşadığı bu büyük ülke, aynı zamanda mistisizmin de kaynağı.
tarihte bilinen ilk kutsal kitap vedizm dininin kitabı rig-veda'dır. vedaların ilk şarkıları büyücülük şarkılarıdır. (boğazköy kazılarında bulunan çok önemli bir antlaşma vedizm'in kaynaklarını başka ülkelere çekmektedir). vedizm'e göre tanrıları yaratan kurbanlardır, bir başka deyişle varlığı yaratan eylemdir. vedizm'de erdem, kurban yoluyla elde edilir.
hindistan'daki hepimizin bildiği kast sistemi vedizm'in bir mirasıdır.
hindistan'ın temel dini brahmanizm, bunun da sayısız tanrıları arasında yaratıcı olarak tektanrı niteliğindeki tanrı, brahma'dır. sanskritçe tüm varlığın kaynağı anlamındadır. inançlara göre brahman üç ayrı biçimde belirmiştir; yaratıcı - tanrı olarak; brahma, koruyucu-tanrı olarak vişnu, yıkıcı - tanrı olarak; siva. htistiyan üçlüğünde (teslis) olduğu gibi bir üçlükteki tekliktir.
tektanrıcı dinlerin değişmez niteliği olan yaratan ve kitabı i.ö 2000 yıllarında gerçekleşmeye başlamıştır. tek tanrıcı dinlerin bir başka değişmez niteliği olan peygamber de bir süre sonra buda'nın kişiliğinde meydana çıkacaktır.
hemen bütün mitolojilerin temel belirleyici düşüncesi iyilik-kötülük çelişkisi yani temel bir karşıtlıktır ( hintlilerin brahma-sila, çinlilerin yin-yang, yunanlıların eros-anteros) çok daha sonraları temelini descartes'in atacağı düalizmin ilk ayak sesleridir.
...
zerdüşt ( zaratustra);
i.ö 1000 yılında yaşadığı sanılan bir iranlıdır. kurduğu dinin adına mazdeizm denilmiştir. ancak mazdeizm'in kökü zerdüşt'ten çok öncedir. zerdüşt, bu dini arıtıp biçimlendirmiş, insan erdemlerini geliştirerek tek tanrıcı bir amaca yöneltmiştir. mazdeizm'in kutsal kitabı zend avesta'dır. gerçek bir ozan ve çok bilgili bir düşünür olan zerdüşt, zend avesta'nın kendisine iyilik tanrısı ahura mazda (hürmüz) tarafından vahyedildiğini söylemektedir.
mazdeizm iyi tanrı ile kötü tanrı ikiliğine, ahura mazda'yla angra mainyu çatışmasına dayanan bir dindir.
zerdüşt başlıca amacı ekonomik düzen olan bir plan gütmektedir. ona göre hürmüz'ün bakışı her zaman çalışkan çiftçinin üstündedir,gerçek dindarlık oruçla ve tapınmayla değil, tarım çalışmalarıyla elde edilir. bacası tüten, içi tarım hayvanları ve çocuklarla dolu bir çiftçi evini seyretmek kadar hürmüz'ü sevindiren başka hiçbir şey yoktur.
peki insanlar bu iyilik ve kötülük savaşına nasıl katılacaklar? zerdüşt şöyle cevap veriyor; açık yürrekli olarak, çalışkan olarak...
zerdüşt dini, evrim dinidir. dünya evrim yasalarına bağlıdır. insan güçlerin bu evrimi gerçekleştirmek, bu evrime katılmak zorundadır. islamiyet iran coğrafyasına girene kadar bu din acem diyarlarında oldukça yaygın ve güçlüydü, dinini sürdürmek isteyenler dağlara kaçtığı ve bugün hala iran'da varlıklarını sürdürdükleri belirtiler. modern farsça ve iran kültürü üzerinde bugün dahi etkisini gösteren kültürel kalıntılar mevcuttur.
kont de valney( 1757-1820) ünlü yapıtı yıkıntılar'da (les ruines) şöyle der kısaca;
yahudilerle onların çocukları hristiyanlar. musa'ya adledilen düşüncelerin hiçbirini musa bilmezdi,kötülüğün başkaldırmasını bizim peygamberimiz zerdüşt'ten öğrenmiştir, o yazılanlardan yüzyıllar önce zerdüşt söylemiştir bunları... işte hristiyanlığı bu iki düşüncenin birleşiminden yarattınız. zerdüşt'ün yolunu şaşırmış çocuklarından başka bir şey değilsiniz siz.
