--spoiler--
Enver Paşa yetenekli bir kurmaydı. Çok genç yaşta imparatorluk ordularının başkumandanı oldu, mareşallığa ulaşacak vakti olmadı. 4 Ağustos 1922de Tacikistanda, Kızıl ordunun kuşatmasını yarmak isterken şehit düştü. 1908den itibaren 14 yıl içinde bütün bu yönleriyle Türk tarihini işgal eden portrelerden oldu
Doğum tarihi açık; 23 Kasım 1881. Tam 41 yaşında, 4 Ağustos 1922de, bugünkü Tacikistanın Çeğen köyünde Kızıl Ordunun kuşatmasını yarmak isterken şehit düştü. Yetenekli bir kurmaydı. Çok genç yaşta imparatorluk ordularının başkumandanı oldu. Bazılarının eleştirisi genç yaşta bu mevkiye gelmek yeterli tecrübe içermeyeceğinden, felaket kolay gelmiştir yolundadır. Rütbesi
1. Ferikdi (yani orgeneral), mareşallığa (müşir) ulaşacak vakti olmadı.
Trablusgarpta bir yıl süren mücadelede Mustafa Kemal Bey, Cami Bey, Fethi Bey gibi genç subaylarla birlikte italyanlara karşı Sunusi şeyhleriyle anlaştı ve 20 bin kişiyi seferber etmeyi başararak merkezi maliyeden de hemen yardım yetişemediği için adına para bastırarak bölgeye hakim oldu. italyanlar kıyıdan içeri giremediler. Dahası var. Bir yıl sonra diğer subaylarla birlikte ki hepsi gönüllü statüdeydi; Balkan Savaşının başlaması üzerine istanbula çağırılmasına rağmen Trablusgarp savunması durmadı. Yerlerinde bıraktıkları Osmanlı zabitleri italyanlara karşı savunmayı daha uzun müddet sürdürdüler. Enver Paşa burada yarbaylığa (kaymakamlığa) yükseldi. Balkan bozgunundan sonra Enver Bey, Bâb-ı Ali baskınını gerçekleştirdi. Balkan ülkeleri arasında anlaşmazlık sonucu başlayan ikinci Balkan Savaşından istifade ederek 22 Temmuz 1913te Bulgarların eline geçen Edirneyi yeniden fethetti. O yıl albaylığa (Aralık 1913), bir aydan kısa bir süre içinde de generalliğe terfi etti. Mirliva (tuğgeneral) olur olmaz
artık ağırlığını hissettiren ittihatçı kabinede Harbiye Nazırı oldu. Aynı yıl Şehzade Süleyman Efendinin kızı yani Sultan Abdülmecidin torunu olan Naciye Sultan ile evlendi ve Sarayın damadı oldu.
Meşruti hükümetlerin zayıf tarafı, diplomasi
Enver Paşa yetenekli bir kurmaydı. Zaten Osmanlı Ordusu içinde dönemin Avrupa ordularındaki subaylarla boy ölçüşecek komutanların sayısı bir hayli fazladır. Bunlar sadece askeri bilgi değil, umumi bilgileri, yaşam tarzı ve görgüleriyle de üstün düzeydeydiler. Enver Paşa da bütün kurmaylar gibi Fransızcayı bilirdi ve 1909da tayin edildiği Berlin askeri ataşeliği sırasında Almancayı iyi öğrenmişti. Berlin ve Potsdamdaki hayatı, onun Alman askeri kuvvetine olan hayranlık ve sarsılmaz güvenini artırdı. ileride I. Cihan Harbinin gayeleri, imparatorluğun bilinen paylaşılma projeleri ve itilaf Devletlerinin kötü niyetlerine rağmen diplomasi hemen hemen hiç denenmedi. Esasen meşruti hükümetlerin Sultan Abdülhamid dönemine göre en zayıf tarafı diplomasidir. Büyük devletler arasında dengeyi kollamak ve kaçınılmaz dense bile savaşa girmeyi geciktirmek dururken, maalesef ittihatçı triumvira (üçlü), itilaf Devletlerinin reddi ve malum gemi dolandırıcılığının hemen akabinde Almanya ile aynı cephede dünya savaşına girmekte acele ettiler. Ordular hiç hazırlıklı değildi; ilk defa Türkiye 1 milyonunun üzerinde asker toplamıştı. Ülke içindeki sorunlar, Doğu Anadoluda Ermeni isyanları, müttefik Almanyanın teşviki ile Ermenilere karşı tehciri de birlikte getirecektir. Türkiye dünya savaşına çok hazırlıksız girmesine rağmen, dünya savaşına girerken iyi eğitim görmüş, Arabistan çöllerinden Balkan dağlarına kadar her yerde coğrafyayı çatışarak öğrenmiş, Balkan ve Trablusgarp savaşlarının trajik tecrübelerinden olgunlaşarak çıkmış bir genç subaylar sınıfı cihan savaşını umulmayacak kadar başarılı bir şekilde götürmüştür. Çiftçi sınıfı, gözünü kırpmadan savaşan mektepliler, Cihan Savaşından önce Türk Ordusunu küçümseyen ingiltereye çok pahalıya mal oldu. Savaşta Türk komutan sınıfı, Almanyanın güvenilmeyecek bir müttefik olduğunu da anladı.
Genç subayların savunması bugün pek bilinmez
Başkumandan vekili cesur planların sahibiydi. Bu planların hepsinin aynı derecede akil ve bilgili bir şekilde hazırlandığını söylemek mümkün değildir. Orduda savaşa geç girilmesini hatta mümkünse girilmemesini isteyen komutanlar vardı. Esat Paşa, Mustafa Kemal Bey, ismet (inönü) Bey, Kazım Karabekir ve Fevzi Bey gibi... Gelecekte istiklal Savaşının komutanlarını oluşturan bu kadrolar, daha çok Alman aleyhtarıydı. Bundan dolayı Enver Paşayla da gerilimleri günden güne arttı. Sarıkamış faciasından sonra bunu görmek mümkündür. Fakat hepsi de savaştaki görevlerini yerine getirdiler. Enver Paşa da bu komutanların ne kadar gerekli olduğunu bilirdi. Ama şurası bir gerçek ki 1915ten sonra açığa çıkmayan bir gerilim genç komutanların arasında süregitti. ikinci grup, birinci harpte edindikleri tecrübeler ve ihtiyatla ileride istiklal Savaşını başlatıp götürecektir.
Sarıkamış, Süveyş Kanalı cephesi gibi facialar yanında Kutül Ammaredeki zafer morali yükseltti. Kudüsün kendinin Alman kurmay heyetinin entrikaları yüzünden 1917 Noelinde nerdeyse teslimine rağmen etrafındaki cephelerde savaşın aylarca uzaması, Filistin cephesinde yer yer genç subayların dahiyane savunması ve askerin direnişi bugün pek bilinmez. Bir yandan ricat öbür yandan savaşın sonunda iran ve Kafkasyadaki zaferler, birinci büyük savaşta hem Türkiyenin hem de imparatorluğun asli unsuru olan Türk halkının yıpranmasına neden oldu ama geleceğe de hazırlanan bir ülke ortaya çıktı. Cihan Harbinin birçok çevrelerde yarattığı umutsuzluk ve teslimiyet havasına rağmen ordunun genç komutanları direnme savaşına devam edebildiler ve muvaffak oldular.
ittihat Terakkinin ileri gelenleri, en başta Enver Paşa ülkeyi terk ettiler. Gerekçeleri kurulan hükümetin yeni padişah VI. Mehmet Vahdettinin etrafındaki yeni devlet adamlarının kendilerine adil bir muamele yapmayacağı şeklinde olmuştur. Politikada tarafların her zaman mazereti hazırdır ve bir haklılık payı da vardır. Mütareke hükümetlerinin Tevfik Paşa,
Ali Rıza Paşa gibi Anadolu mücadelesine hayırhah nazarla bakan sadrazamları olduğu gibi bunun tam tersi Damat Ferit Paşa gibi davranış gösterenler de oldu. Şurası bir gerçek ki Anadolu hükümeti, Rusyanın Müslüman topraklarında faaliyet göstermek isteyen ve bunda başarı gösterebilen Enver Paşaya karşı onaylayıcı davranmadı; bunda da haklıydı.
Tacikistandaki türbesi uzun seneler ziyaret edilmiştir
Enver Paşa, halifenin damadı ve orduların başkomutanı olarak Sovyet Rusyaya ve Türkistana adım attığı zaman parçalanan Rusyada özellikle Orta Asya Türklerinin desteğini kazandı. Buna Türk ırkından olmayan Tacikler de dahildir. Basmacı hareketi hepsini içeriyordu; son anda dahi bütün bu gruplar Enver Paşanın yanındaydı. Paşanın Rusyada mücadeleye başladığı 1918den beri doğan erkek bebeklerin arasında Enver ismi en kalabalık grubu oluşturur. Tacikistandaki türbesi de çok uzun seneler yerli halk tarafından ziyaret edilmiştir.
Türkiyenin yakın tarihi trajik çözülmezliklerle doludur.
Enver Paşa da 1908den beri 14 yıl içinde bütün bu yönleriyle Türk tarihini işgal eden portrelerdendir. Bir anda değerlendirilebilecek bir dönem değil. Bizim edebiyatımızda güçlü kalemiyle Enveri değerlendiren Şevket Süreyya Aydemirin yanında şimdi yeni çalışmalar da söz konusu. Doğrusu ben uzun bir zamandır bu konuda hayli vesika toplayan Murat Bardakçınınkini merak ediyorum. Yüzyıla yaklaşan zaman artık bu konuda değişik yorumlar elbette getirecektir ama henüz olayları dahi çok iyi öğrendiğimizi söyleyemeyiz.
--spoiler--
(4 agu 2013 tarihli milliyet pazar)
Uludağ sözlükten tiksinme nedenidir kendisi gibi büyük bir insanın başlığı.
Neden tiksinme nedenidir ? Anasını satayım bu sözlükte hiç bilgiye dayanan tartışma olmaz mı lan? Hep bir yerlerden duyulma veyahut da ezber eğitimden gelen saçmasapan bilgiler.
Bu yüzden karşı çıkanların da çoğunluğu savunanların da kimileri cahildir.
Karşı çıkanlara gelelim. ektiği tohumlar ön cumhuriyet dönemi olarak geçer, yani cumhuriyete geçişin basamaklarından biri. 2. meşrutiyet, inkılaplar. Enver Paşa ve çevresindekiler Bu ülkedeki "türk" olgusunu siyasette öne süren 2. nesildir (bir önceki nesil ahmet vefik paşa nesli), Enver Paşa ve çevresindekiler padişahın iktidarının sınırı olması gerektiğini gösterip demokrasinin temelini atanlardır. Ülkenin kurulması ile alakası yok ? Gökten mi indi bu cumhuriyet ?
Karşı çıkanlardan daha gerizekalılarına önceki girdilerde de yanıt verdik, Osmanlı süper gidiyordu da ittihat ülkeyi batırdı falan...
Şimdi savunanların kimilerine gelelim. Enver Paşa'nın hayali çağına göre bir Turandır. ama bu turan için Türk ordusunu tehlikeye atmamıştır, çünkü hayal başkadır gerçekler. 1. dünya savaşındaki askeri operasyonlarının hepsi osmanlı'nın korunması açısından askeri zorunluluktur. Zorunluluk diyoruz. Başarısızlıkları da operasyonların zorunlu olmasına bağlanabilir, tabi kimi kararlarında askeri hatalar vardır, onu askeri tarihçilere bırakalım. Yani Enver Paşa gerçekçidir, Tıpkı Mustafa Kemal gibi 1. dünya savaşıyla Turancı olmasının bir alakası yoktur yani. Mustafa Kemal paşa kadar aydın bir insan olmasa da aydındır çünkü benzer ülke koşullarında büyümüşler aynı eğitimleri almışlardır. Enver Paşa ile Mustafa Kemal'i karşılaştırıp Enver Paşa'nın yanında olmak gibi bir durum söz konusu olamaz çünkü rütbe olarak birbirlerinin ardıllarıdırlar belirli bir zaman sonra. Enver Paşa ülkeyi kurtarmaya çalışmış başaramamış sonra Mustafa KEmal görevi devralmıştır. Bu Türk geleneğidir, birisi başaramazsa diğeri başarır, Mustafa Kemal başaramazsa Fevzi Çakmak başarırdı. Ha devrimleri Mustafa Kemal kadar büyük olmazdı çakmak'ın ama birileri de Mustafa Kemal'in yaptığı devrimleri eninde sonunda yapardı. Sevdiğim bir arkadaş burada misal Türk'ün son başbuğ'u demiş. Yanlış bir tanım, hoşuma gitmedi. Türk'ün son başbuğ'u Mustafa Kemaldir, öğretmen, asker, devlet adamı olarak. Daha çok duygusal yaklaşırsak da Elçibey ve Denktaştır.
Şimdi Turancı olmadığını söyleyenlere gelelim. Aynı kafanın solcuları ismail Gaspıralı'yı avrasyacı! ilan ederler Gaspıralı gibi büyük bir insanı yanlarına çekebilmek için. Oğlum tarihsel bir süreçtir Milliyetçilik, senin milliyetçilik tanımlarına göre milliyetçi değil diye Turancı olmayacak mı? islamcılar, Osmanlıcılar koltuklarını koruma amaçlı bu ideolojileri güderlerken o devrin Milliyetçileri Türkler başta olmak üzere bütün Doğu ahalisini yani müslümanları koruma amaçlı Milliyetçi olmuşlardır. Enver Paşa da böyle biridir. Gaspıralı'yı bile Avrasyacı gibi gösteren Solcu kadar aptal bir sağcıysan islamcı vs gibi gösterebilirsin.
Zaten Enver Paşa Türk devletinin sorumluluğunu Mustafa Kemal'e devrettikten sonra (devrettik derken, mustafa Kemal aldıktan sonra diyelim, Enver Paşa'ya da kimse devretmemişti sorumluluğu öne çıkıp kendisi almıştı, lider olmak bu demektir zaten) Yolunun Türkistan'da son bulması Ülküsü için savaştığı döneme denk gelir. Bu fedakarlığı da bir milleti bütünleştiren fedakarlıktır. Aynı fedakarlıkları Mustafa Kemal de Afganistan'a Gagavuzya'ya ve Türk dünyasının dört bir yanına doktorlar, öğretmenler göndererek yapmıştır. (Afganistan derken Özbekleri de hesaba katın) Misal Afgan Ordusunu uzun süre Türk subayların eğittiği Türk kökenliler yönetmiştir, Gagavuzlar bugün Türkçeyi unutmadıysa Mustafa Kemal'in sayesindedir. Türk devleti o zayıf zamanlarına rağmen bir ideal, bir ülkü, bir gelecek için yatırımlarla fedakarlıklar yapmıştır. Bu da Mustafa Kemal'in Turancılığıdır.
Velhasıl, hatasıyla sevabıyla Enver Paşa şehittir, Şanlı Enverdir, Mustafa Kemal'in karşıtı değildir, olamaz da çünkü ikisi de Millet için var olan devlet aklının üretimidir, devlet için var olan millet değildir. Osmanlı'yı enver paşanın yıktığını söyleyenler Osmanlı'nın kokuşmuşluğunu görmeden Enver Paşa'yı unutup Atatürk! yıktı derler . Enver Paşa'nın da Atatürk'ün de Osmanlı'yı o sistemle koruyacak, kurtaracak durumu yoktur çünkü Osmanlı onların öncesinde yok olmuş bir devlettir. Savaşlar ve kokuşmuşlular içerisinde hayata gözlerini açmışlar ve hayatları boyunca savaşmışlar, Osmanlı'nın yüzlerce yıllık kokuşmuşluğunu düzeltmeye uğraşırken de ikisi de ölmüşlerdir. Siz doğsanız o koşullarda Muhtemelen savaştan kaçacak, baskıyı, kokuşmuşluğu kabullenip başınızı öne eğecekken onlar başeğmemişlerdir!
--spoiler--
Enver Paşa'nın ülküsü yolunda yaşadıklarını ve Sarıkamış'ta donarak şehit olan 90.000 askerimizi anlattım.ideali uğruna Tacikistan Pamir Dağlarındaki Çigan Tepesi'nde makineli tüfekli Rus ordusuna karşı kılıcıyla en önde savaşarak kendini feda eden Enver Paşa ve Sarıkamış'ta donarak şehit olan 90.000 askere Allah rahmet etsin
Enver Paşa
Hani nerde yüzbinlerce askerim
Bir millete kurban olup gittiler
Sarıkamış dağlarında neferim
Bir ulu sevdaya kayıp gittiler
Ceket getir,gömlek getir ört beni
Genç yaşımda heder etti dert beni
Bu uykulardan uyandır,dürt beni
Diye diye yalan oldu gittiler
ölüm yıldönümünde bile orospu çocuklarına dert olmuş büyük komutan. hayali ev araba alıp bir manita sahibi olmak olan andavallardan onu anlaması beklenemez zaten.
kurtuluş savaşı dediğiniz tavşan kaç tazı tut olayı Enver paşanın 1. dünya savaşı esnasında harbin kaybedilme ihtimaline karşılık anadoluya sakladığı cephaneler sayesinde olmuştur. (kazanmaksa da kazanılmıştır. nasıl kazanmaysa bu. tazminat yok, toprak yok.)
türk yunan kovalamacası uzamıştı. yunanlar Ankara önlerine Kadar geldiler. Enver paşa batumda idi. onun anadoluya gireceğini haber Alan ingilizler yunana dur dediler. yunan o gece hücuma geçse sabahı ankaradaydı. ama saldırmadı. çünkü yunan ankaraya girse Enver rüzgar gibi yetişip yunanı ingilizin götüne sokardı. yunan Durdu. Mustafa kemal kahraman oldu.
batı Anadolu üç yıl yunan işgalinde kaldı. köyler yakıldı, kadınların ırzına geçildi. halk yarı yarıya fakirleştirildi.
ama Mustafa kemal kahraman oldu.
Enver paşa kafkasya cephesini açtı. rusları sıkıştırıp türk dünyasıyla buluşmayı planlıyordu. şansı yaver gitseydi Cihan harbini kazanacak ve tarih bambaşka yazılacaktı. olmadı.
o her Zaman büyük düşündü. küçük düşünenler kahraman olurken o gerçek kahramanların yanına gitti. yatakta değil, ayakta öldü.
erkek Adam ayakta ölür. mekanı Cennet...
modern türkiye'nin babalarındandır. türkiye cumhuriyeti osmalıyı yıkan ittihatçıların eseridir ve onların istediği ülke osmanlı'dan her olumlu yönden iyiydi taki merkez sağ hemagonyası başlayana dek.
90.000 olayı ise hikayedir. sarıkamış'ta 35.000 civarı insan ölmüştür ki buna rus, ermeni ve yöre vahşileri ile çarpışmalarda hayatını kaybedenler ve salgınlar dahildir. mainstream beyinsizler bilmez bunu tabi.
büyük bir millet fedaisi idi. milleti için, turan için, türklük için savaştı ve şehid oldu. şehid enver paşa'yı, sarıkamış faciası ile suçlayan koca popolular biraz tarih okusun, enver paşa neleri feda ederek, kimleri gözü yaşlı bırakarak orta asya bozkırlarına doğru at sürmüş. ve sonunda kimler için şehadet şerbeti içmiş, hangi toprak uğruna canını vermiş.
buradan oturarak bol keseden sallamayı bırakın ve büyük tarihçi murat bardaçı'nın onun hakkında neler dediğine kulak verin;
bir mermi atmadan edirne fatihi olmuş çünkü edirneyi alması için kuşcubaşı eşref'i görevlendirmiş, edirne için gönüllü ordu kurmuş hatta bu orduya top sağlamış zat.
trablusgarp'ta ölümün kucağına, sahra çölünü vatan bildiği için giden zat.
çanakkale'de ki zaferlerin asıl mal edilmesi gerekez zat.
kafkas harekatı msırasında yaptığı planlara uyulanların zaferle sonuçlandığı, tek hatasının trabzona gelecek olan erzak-kıyafet gemisinin batırılacağını ön görememiş zat.
anadoluya gelmek isteyen ama mustafa kemal'ce gelmesi engellenen zat. (burda atatürk'e bok atmıyorum, çift başlılık hiçbir yerde iyi değildir)
en önemlisi vatanı, milleti ve dini uğruna şehit düşen zat...
niyeti iyi olsa bile zeki bir komutan değildir hayatının baharında nice mehmetçiğin şehit düşmesine sebep olmuştur ancak son anı yine de taktiri hakketmiştir.
kimsenin bok atmadığı komutan.
yapmak istedikleri ülkümüzdür ama başarısızdır tedbirsizlik ve tecrübesizlikle bir milleti zor duruma sokmuştur. bunu kimse inkar edemez.
21. yüzyılda böyle bir insanın ve böyle bir insanın düşüncelerinin savunulması çok acıdır. bunun düşüncelerini savunanlar bildiğin neonazilerin türk versiyonudur.
Dönemin milliyetçi akımına kapılıp turancılık fikrini uygulamaya geçirmek isteyen, bu sayede de tüm orta asya türk cografyasını tek bir çatı altında toplama fikri olan, osmanlı devleti komutanlarındandır. Bu fikir her ne kadar da türklerin gururunu okşasada, gerçekler çok farklıydı. Bu savunduğu fikir osmanlı coğrafyası altında bulunan onlarca müslim ve gayri muslim milletleri de rahatsız etmiştir. Bunun gibi fikirler osmanlı devletinin, hızlı bir şekilde parçalanmasına sebep olmuştur. Nihayetinde sadece türkün yaşadığı coğrafya üzerinde kalmış bir devlet kuruldu.
üzerine kahramandı veya vatan hainiydi gibi keskin sıfatlar yapıştırılan osmanlı hanedanının damadı olan paşadır. yaşadığı zamanı da göz önünde bulundurarak değerlendirilmesinde fayda vardır. merhum vakt-i zamanında -ki bugün içinde geçerlidir- olmayacak hayallerin peşinden koşmuştur. bunun da cezasını fazlasıyla ödemiş ve ne yazık ki ödetmiştir. fakat kahraman denilemese bile nerede ve ne şekilde vefat ettiği nazarı dikkate alınacak olursa vatan hainliği çok ama çok ağır bir ithamdır. insanları karpuz gibi iyi veya kötü sınıflandıramazsınız.
şehid olmasına rağmen cennete girip girilemeyeceğinin sözlükteki alimlerce (!) tartışılan zat. büyük turan şehidi,
90.000 asker palavrasının üzerine atıldığı kişi..
bugün mezarının başında iftar açılacaktır. iftar menüsü : çorba ekmek ve hoşaftan oluşmaktadır.
mekanı cennet olsun. duaların kabul olduğu bu kadir gecesinde, dualarımızda enver paşayı unutmayalım.
abdülhamiti indirmek içi dağa çıkan, bir hayal uğruna bir milleti felakete sürükleyerek yok olma noktasına getirmiş kişidir.
yapmak istediklerinin güzel olması onu iyi biri yapmaz.
91 yıl önce bugün türk milleti için toprağa düşmüş şanlı kumandan. türk'ün son başbuğu.
o ne Kurban bayramı dinledi, ne kundaktaki biricik oğlunu görmeye gitti. o, türk dünyası için apoletlerine bakmadan ölümün üzerine atladı. o ne şanlı bir komutan, ne yüce bir insandır. ruhu şad olsun.
emrindeki bir avuç askerle duşanbe'de sovyet garnizonunu esir almış adamdır Enver.
affet bizi paşam. seni tanımadığımız için. yıllarca sahte kahramanlarla avutulduğumuz için.
