95 sene önce bugün vefat etmiş, hakkında anafartalar konutanı mustafa kemal atatürk tarafından “Enver bir güneş gibi doğmuş, bir gurûb ihtişamıyla batmıştır; arasını tarihe bırakalım” denmiş türk paşadır. ruhu şad olsun:
idealist bir vatansever olduğu aşikar. kardeşi nuri paşa'nın kafkas islam ordusu ile başarısı, amcası halil kut paşa'nın kut zaferi gibi bir pratik başarısı yoktu kuşkusuz ancak onları örgütleyen ve bu cephelere süren de bizatihi kendisiydi.
kendisi idealleri uğruna ölebilecek kadar deliydi. evet her idealist insanın içinde ufakta olsa delilik olmalıydı.
bu deli dolu yerinde duramayan adam 1908 de binbaşı iken 1914 yılına gelindiğinde genelkurmay başkanlığına kadar çok ama çok hızlı bir şekilde yükselirken dikkatleri üzerine de çekmişti kuşkusuz.
34 yaşında bir adam ve genelkurmay başkanı. tarihteki nadir örneklerden biri olduğu da aşikar.
bu kadar hızlı yükselince tabi siyasetin ve uluslararası ilişkilerin stratejisine de kolay adapte olamıyor. harbiyede genç bir subay adayı iken alman hocalarına ve disipline hayatına hayran olmuştu. bu hayranlık alman ittifakına giden yolu açacağını kim bilebilirdi ki?
4 yıllık savaş sonunda hızlı yükseliş, hızlı bir düşüşü de beraberinde getirdi. ittihad ve terakki içindeki komutanların bile birbirleriyle çekişmesi ve emre itaatsizlik etmeleri beraberinde büyük bir yıkım, koca bir imparatorluğun çöküşüne giden yola kapı aralayacaktı.
enver paşa tek başına da olsa başta tüm türkistan coğrafyası olmak üzere islam birliğini kurmak hedefinde yola çıktı.
1922'ye kadar bir çaba içindeydi ama ecel onu pamir dağı eteklerinde kahramanca mücadele ederken yakalayacaktı.
ulan sarıkamış'ta gazi olan benim büyük dedem; millet sıcak yatağından bu büyük komutana sallıyor. hayret ki ne hayret.
enver paşa ile atatürk bir madalyonun iki yüzüdür. ikisi de türkçü, ikisi de ilerici ve aydın kimselerdir. ikisinin de ülküleri aynıdır. ama şu bir gerçektir ki atatürk ne kadar pragmatistse enver paşa da o kadar idealisttir. hâliyle atatürk başarılı, enver paşa başarısız sayılmıştır çünkü enver paşa, hannibal gibi dağları geçmek istemiştir ve sonu da neredeyse hannibal gibi olmuştur. bu onu başarısız yapar mı? eh, sanırım. gelgelelim şu da yadsınamaz bir gerçektir ki enver paşa, hayâlperestliğinin ceremesini çekmeyip de meyvesini alabilseydi bugün türkiye; doğu türkistan'ın doğu sınırından başlar, arnavutluk'ta biterdi. olmadı; o da kaçmak yerine, rus mitralyözüyle intihar etti.
istisnasız yaptığı her şeyi, türk milleti için yapmış; o'nun için de canını vermiştir. başarısızlığı yüzünden, hayâlperestliği yüzünden eleştirilebilir ama saygısızlık edilemez. saygısızlık eden hayvandır.
hakkında sayfalarca yazı yazılır. ne turancı lider, büyük komutan ne de başarısız hayalperest komutan denecek kadar küçük kalıplara sokulamaz Enver Paşa.
doğruları vardır yanlışları da. günahı da vardır sevabı da. türkiye cumhuriyeti'nin temelini atan adamlardan biridir zannımca. gerek fikirleri gerek eylemleri ile.
büyük hataları da vardır elbet. en başta sarıkamış.. tabi sarıkamış uzun ve karışık bir mevzuu. tüm suçun enver paşa'da olduğunu söylemek yanlıştır. lakin kabahatin büyüğü ondadır çünkü komutan kendisidir.
mustafa kemal ile birbirlerine her ne kadar çoğu zaman ters düşmüş olsalar da ikisi de tarihimiz için unutulmaz mihenk taşlarıdır.
ruhları şad olsun !
edit: enver paşa küfür edenlerin rus mitralyözüne kılıcını çekip saldıracak kadar yüreği var mı sorarım.. zira enver paşa 41 senelik kısa ama etkili yaşamında son vazifesini bu şekilde yerine getirmiştir.
son dönem osmanlı ve cumhuriyetin ilk dönemleri propagandalarından ötürü türkiye'de belirli bir kesmin sevdiği ancak türkiye dışındaki türk coğrafyalarında, özellikle kafkaslarda çok sevilen türk büyüğü. canımız paşamız, ruhu şad olsun.
son dönem osmanlı'da neden sevilmez ?
sarıkamış'ı ilk planda öne sürmek çok doğru olmaz, evet, paşanın yanlış kararları söz konusudur ancak bu konuda tek sorumlu da kendisi değildir. ilk olarak, sarıkamış bir savunma savaşı değildir, saldırı savaşıdır. iç politikalarındaki karışıklıklardan ötürü zayıflayan ruslar kafkaslarda çakılmışlardır, bunun üzerine de türk ordusu rusları bulunduğu yerden kürümek üzere saldırıya geçmiştir ancak savaşta levazımattan sorumlu paşa, askerlerin ihtiyacı olacak levazımatları zamanında yetiştirememiştir. neden yetişmediği mevzusuna girip daha da uzatmak istemiyorum, kısaca özet geçeyim, levazımat taşıyan gemi korunmadığı için batırıldı. harekat yarıda bırakılmayacağı için devam ettirilmiş ve akabinde alınan bazı yanlış kararlardan ötürü bu harekat faciayla sonuçlanmıştır.
istanbul'un itilaf kuvvetleri tarafından işgali sonrasında ittihat ve terakki cemiyetine mensup tüm kişiler hakkında yakalama kararı çıkarılmıştı. çünkü en çok ingilizler, bu kişilerin, özellikle ittihat ve terakki kurmaylarının * anadoluda toplu bir halk ayaklanması çıkarmasından çekiniyordu. bundan ötürü imparatorluğun tüm basın gücünü bunun için harcadı.
peki bir soru, mustafa kemal de ittihatçı idi, ona neden dokunulmadı ?
çünkü mustafa kemal ittihat ve terakki cemiyeti içerisinde muhalif isimlerden birisiydi. toplantılarda sık sık cemiyetin kararlarını sert bir dille tenkit etmesi sebebi ile kimi zaman istenmeyen bir isim haline gelmişti. hatta zaman zaman bir suikast de düşünüldü, kaynak isteyen arkadaşlar falih rıfkı atay'ın çankaya kitabına başvurabilirler, daha ayrıntılı bir şekilde yer alıyor orada.
o dönemde yaşayıp milli mücadeleye katılan tüm paşalar enver paşa'nın vatanseverliği üzerine az çok benzer şeyler söyler ancak hiçbirisi onun için haindi demez. hiç bir ittihat ve terakki kurmayı için hain demezler, çünkü ihanet etmemişlerdir.
ruhları şad olsun.
enver paşa'nın kabri şu an istanbul şişli ilçesinde çağlayan adliyesinin tam karşısındaki abide-i hürriyet parkındadır. ziyaret etmek isteyen olursa girişte güvenliğe rica ederlerse sorunsuz gireceklerdir.
şehit-i ala ve gazi-i namdar,
edirne ve duşanbe fatihi,
trablusgarp fedaisi,
hürriyet kahramanı,
Osmanlı orduları başkomutan vekili,
islam Orduları Başkomutanı ve Halife’nin damadı...
Çeğen tepesinde 95 yıl önce şehit düştü. Devletmend bey ile, -bu kahraman silah arkadaşı ile- onlarca yıl yan yana yattı. bugün mezarı önünden her gün 100.000 kişinin geçtiği, ama sadece onun ideallerine inanan bir avuç insanın bildiği abide-i hürriyet'te.
sınırları edirne'den kars'a kadar olanlar enver paşa'yı anlayamaz.
Çeğen Tepesi / Dilaver Cebeci
Bir ceviz ağacı, bir duru pınar,
Ve gökte gümüş bilmeceler...
Vurur kutlu toprağın bağrında iki yürek,
Koşan bir atın soluğudur
Çeğen Tepesi’nde geceler...
Çeğen Tepesi’nde geceler,
Uzun, yorgun ve yeniktir...
Her bayram sabahı uyurken kuşlar,
Emer hürriyetin parmaklarını bir yılan.
Kızların parmakları inceciktir...
Kızların parmakları inceciktir,
Uzar gider o güzelim saçları;
Daha söylenmemiş türkülere...
Gözlerine koyu gölgeler indirmiş,
Buhara’nın ağaçları...
Buhara’nın ağaçları,
Ve göğe dua andıran bacalar...
Nerdesin ey dokuz şavklı yıldızım!
Sabrın sınırlarına dayandı,
Çeğen Tepesi’nde geceler...
hâlâ 90 bin asker klişesine inanan malaklar tarafından aptalca eleştirilen osmanlı subayı.
tarihimizin hazin verici olayı hakkında tek satır okumamış olup da bu durumu sevmediği tarihi kişilik hakkında kullanmak nasıl tarif edilir bilemiyorum.
geçenlerde de yazmıştım, zorla enverci yapacaksınız insanı!
batan bir imparatorluktan çok şey çıkarmak istemiş, kısmen başarılı olsa da umumî olarak başarısız olmuştur. ruhu şad olsun efendim.
1908 ile beraber başlayan hürriyet günleri devamında özgürlük ilerleme...
Öyle bir özgürlük be yükseliş başladı ki.
1912-14 arasında tüm Rumeli'ye özgürlüğünü verdik.
Özgürlükten kaçan yüzbinlerle Rumeli türkünü Anadolu'ya yerleştirdik.
Muzaffer komutandır. Neye göre ikinci Başkan harbinde verdiğimiz Edirne'yi alan ordunun komutanıdır.
O zaman ki gazeteler edirne Fatih'i diye yazar.
Bab-ı ali baskını ile gericiler iyice def edilirken aydınlık özgürlük hürriyet bunlar kaynayarak devam etti.
Kafadarları Cemal paşa Talat paşa ile hürriyetin dibine vurmaya 1919 a kadar devam ettiler.
Cemal paşa Filistin Suriye ve Irak politikası ile destan yazdı.
Enver paşa harb i kebir de Sarıkamış harekatı sonrası şark aslanı olarak gazetelere çıktı. Gerçek bir gün sonra anlaşıldı.
Gençtiler. Hırslı idiler. inandıkları uğruna can vermeye hazırdılar aynı zamanda almaya.
Gerçek şu ki paşa olamayacak kadar deneyimsiz, devlet idare edemeyecek kadar tez canlıydı.
Devlet i ali en ağır ve ölümcül darbeleri 3 silahşörler döneminde yaşadı ve canını teslim etti.
Hayalleri ile kahramandır, gerçekleri ile mağlup ve hiç.
Olay budur.
Gerisi boş lakırdı, kuru tantana...
