yıllarca düşünce dünyasının üzerine kafa yorduğu sorunsaldır. ancak bu sorunun temelleri rönesans öncesine yani skolastk döneme dayanır. dünyanın düz olmadığını savunan galileo'yu yaktıran kilise bununla da kalmayıp cenneten arsa satan mistik bir emlakçı haline gelmişti. yani bu kadar cılkı çıkmış bir sisteme dönüşmüştü.
rönesans ile birlikte güç kazanan eleştirel bakış açısı ile birlikte her şey sorulmaya başlandı daha doğrusu soru soranlar katlonulmak yerine dinlenilmeye başlandı. ibni rüşd gibi ya da galileo gibi yeni fikirlere, yeni seslere değer atfedildi.
ancak bir sorun vardı, kilisenin taassubu altında ezilen halk ve bilim dünyası ya da kilisenin gölgesinde atılım yapma derdinde olan bilim dünyası bu süreçten sonra yeni bir kavramla tanıştı. bilimsel naturalizm... açık ifade ile materyelizm.
bu akım o kadar güçlendi ki artık tezlerde bilimsel kuramlarda tanrı'ya atıfta bulunmak hemen hemen imkansızlaştı. yani tersine skolastik bir sürece girildi. ancak seküler algının geçmişten aldığı referansla bugünde de naturalist bir yaklaşım sergilemesinin mantığı yoktur. darwin türlerin kökeni eserini bugünümüzde bir üniversitenin kuruluna verseydi emin olun o tez kabul olunmaz idi. okuyanlar bilecektir darwin gibi bilinmezci bir adam bile yaptığı taksonomik çalışmada ağırlıklı tanrı vurgusunu çok yerde ele almıştır. daha sonraları arkadaşı hooker'e yazdığı kötülük sorunu konulu mektuplar bu tanrı'ya atıfta bulunmanın felsefi yönden irdelenmesidir bir bakıma.
diğer yandan fizik dünyasının sırlarının kapısını aralayan adam newton.
--spoiler--
başparmağımın varlığı bile tanrı'ya inanmam için yeterli bir sebep
--spoiler--
diyebilecek kadar manevi algıları açık bir bilim adamı.
bilim tarihi ile ilgilenen arkadaşlar var ise bileceklerdir ki düşünce ve bilim dünyasında çığır açmış tüm fikirler abartısız dindar insanların elinden çıkmıştır. matematiğin ve fiziğin ve buna bağlı olarak gelişen bir çok bilim dalı binlerce yıl evvel, müslüman, hristiyan ve yahudi olan aynı zamanda ciddi anlamda dindar olan insanların elinden çıkmış iken bugün bu önerme egale oluyor zannımca.
sonuç olarak din sosyal bir olgudur. bilimle çelişmesi icab etmez felsefi anlamda bilim olguyu besler. bilinir ki bilimsel bilgi tasarı ile ortaya çıkar, sorulan sorularla akılda şekillenir. bu noktada din ya da teolojik veriler sorulacak sorulan çerçevesini kısıtlamıdğı gibi perspektifi genişletir. eğer ki bilim dünyası adına, insanlık adına temiz bir gelecek inşa etmek istiyor isek geçmişin referansını almalıyız. yıllarca kadınların insan olup olmadığını tartışmış, cadı kazanları kurmuş medeni avrupa'nın! 200 yıl evvel ki atılımından çok, 5000 yıl evvel mezopotamyada tohumları atılan fizik matematik ve astronomi dahilerinin hangi şartlarda ve hangi felsefi inançlarla hareket ettiğine bakılmalıdır.
acaba el cahız kitab el hayavan adlı eserini yazdıktan sonra hangi felsefi inançla diğer çalışmalarını sürdürdü? ya da tüm bunları yaparken din olgusunun ilmi çalışmalarda bir set gibi önlerinde durduğuna dair bir bilgi herhangi bir kimsenin eline ulaşmış mıdır? ya da aynı zamanda din alimi olan ve bugün evrimde evrim diye tutturan naturalizm düşkünü bilim adamcıklarının ancak var olan kuramlar üzerinden savunduğu, üzerine bir şeyler katmak yerine var olanla bilim dergilerine yazılar yazarak binlerce dolar para aldığı ortamda, bugün çok tartışılan bu tip konularda kapı aralamış olan bilim adamlarının, bilim adamı kişiliği dışındaki nosyonlarından haberleri var mıdır?
var olduğuna emin olmakla birlikte, bilmsel naturalizmin peşinde koşmanın sürekli bunu referans almanın iki sebebi olmalı;
1- sadece şartlanmışlık,
2- ilmin verdiği kibir....
velhasıl kelam din olgusu bilime ya da bilimin gelişmesine engel bir durum değildir, olmadığına şahit bilim tarihidir.
bilimin yegane amacı ve alanı doğal hadiselerin hangi kurallara, dinamiklere, kanunlara, ilişkilere dayanarak işlediğini anlamaktır. bunu sulandırmak, buna başka birşeyler eklemeye çalışmak, bunun çapını ve konusunu bulandırmak her ne kaynaktan gelirse gelsin bilinmesi hedeflenen hadiseyi baltalamaktır. bu kadar basit.
peki bilim bunu yaparken hangi yöntemlerden yararlanır? dualar mı okur, babasının oğluna kıyak mı yapar, kelime oyunları ile mi ilgilenir? hayır. inceler, ölçer biçer, test eder, sonuçları kontrol eder, hesap kitap yapar; yani fizik, kimya veya biyoloji ne yapıyorsa, nasıl yol alıyorsa bunları uygular. bunun dışındaki fantezilerin, akıl yürütmelerin, tahmin etmelerin, falan fıstığın bilimin uğraş alanı olan doğaya hiçbir etkisi tepkisi olmadığı için -yine doğal olarak- bir katkısı da olmaz. bilim ile uğraşan kişinin felsefi görüşü, inancı, saplantıları, çocukluktan gelen sıkıntıları, cinsel tercihleri, vesaire vesairesinin yaptığı işe hiçbir getirisi yok; ama nedir, kişilik eğer bilimsel uğraşı destekleyecek bir katkı yapıyorsa (mesela sabırlı veya disiplinli olabilme) ne mutlu, bu bilim kişisi için fazladan bir getiridir. ancak bunun tersi de, yani kişiliğin getireceği olumsuzluklar da (mesela gereksiz yere takıntılı olma, kendisini kaf dağında görme vs.) aynı oranda yaptığı işe zarar verecek etkilere sahip olabilir. oysa bunların ne atomun yapısına, ne de dna'nın bağlantılarına bir faydası yok, demek ki bu dürtüleri belli bir yerden öteye taşımanın da maceradan öte bir etkisi yok.
dolayısıyla bilim ile uğraşan kişi duygularını bilime yönelmesi anlamında bir kamçı olarak kullanabilir, ancak işin yapılmasına bulaştırmaması gerek. bir örnek: pilotluk bir kişinin inancı gereği, aile geçmişi gereği (mesela çok sevdiği dayısının da pilot olması gibi), çocukluk sevdası, ekonomik veya sosyal statü beklentileri nedenleriyle yöneldiği bir meslek olabilir. gelgelelim uçağın başına geçtiği zaman çevireceği düğmeler, okuyacağı göstergeler, dikkat edeceği bir ton başka teknik prosedür bellidir ve eşek gibi bunları uygulayacaktır, yoksa o uçak ya havalanmaz, ya havalanır ve düşer, ya da iniş esnasında bir sakatlık çıkar. demek ki bazı duygulanımlar kişiyi pilot olmaya itse bile o uçak duygularla uçmadığı için konu ile alakasızdır.
bilimle uğraşan kişi için de, tıpkı örnek pilotumuz gibi, uymak zorunda olduğu kurallar silsilesi vardır, işin gereği. kişi allah'ın herşeyi belli bir keyfe göre zart diye var ettiğine inanıyor olabilir; ancak laboratuvarda deney yaparken, hücre hareketlenmelerini incelerken, ya da proton çarpıştırırken bu inancını bulaştırmasının hadiseye bir getirisi yok. hatta inancında çok israr ederse yaptığı işe de darbe vurur. islam medeniyetinin tüm ön hazırlıkları aşağı yukarı tamamlamasına rağmen modern bilimi başlatamadan durmasının arkasındaki sebep buydu: zira sorulan sorular dini yapının hoşuna gitmedi ve eridi gitti. batı avrupa'da kilise de başta galile'ye ve benzerlerine aynı dini ayarı çekti, bir yüz yıl kadar yavaşlattı, ancak sonuçta sorulara bilimsel yanıtlar aramak daha baskın hale geldi. peki batı da dini anlayış vaz mı geçti fikriyatından, kendini mi geliştirdi? hayır, dinin böyle bir kapasitesi yoktur, "mutlak"çıdır, kırmızı çizgi delisidir din; sadece aydınlanma döneminden sonra yavaş yavaş güç yitirdi. yoksa bugün bakıyoruz, o kadar yüzyıldan sonra bile hristiyan din kafa ve kurumlar hala elinden geldiğince yok evrim aslında olmadı, yok herşey altı-yedi bin yıl önce yaratıldı, yok prezervatif kullanmak katolikliğe terstir gibi sayıklamalara devam etmektedir. ama dinleyeni yok, en azından toplumun genel gidişatından soyutlandı.
islami kafa ise hala olduğu yerde saymaktadır, çünkü -yine mantığı gereği- dinini bilimin karşısına koymakta, fakat batı toplumlarının aksine bulunduğu coğrafyalarda prim yapabilmektedir. bunun neticesi zaten istatistiki olarak belli, fazla söze gerek yok, merak eden islamın hakim olduğu diyarlarda bilime verilen değer, yapılan yatırım, ve ortaya çıkamayan bilimsel icat ve ilerlemeyi kendisi kıyaslar ve karar verir. olmuyor, gelişmiyor çünkü bilim tek bir insanın çabasıyla olmaz: o bilim kişisini yetiştirecek bir sistem, bir kültür, toplumsal bir değerler rejimi ve anlayışı gerekli. o bilimsel çabanın önündeki çakıl taşlarına geçit vermeyecek hukuki ve idari bir politik yapı gerekli. bilimi yapan para veya teknolojik üstünlük değil yani, engel tanımayan insan kafası ve bu kafaların meydana getirdiği bir akıl fikir havuzu. ateşi ilk kontrol edenin imansız olması bir "tesadüf" değildir, insan aleminde tesadüf olmaz, tesadüf doğada olur...
ama tüm bunlar demek değildir ki "bilim herşeyin cevabını verir": bilim doğadanın işlerine cevap verebilir, çapı bununla sınırlıdır. oysa insan aleminin diğer atraksiyonları, ilişkileri, oyunları, hayalleri ve tantanaları bilimin hiç mi hiç esamesinin okunmadığı başka dengeler ve yapılanmalarla işler. ve o alemde at koşturmak insan keyfine dayanan ve adına "insan evreni kuralları" denilen bambaşka dinamiklerle çalışır; doğal ve bilimsel değildir, kelimedir, iknadır, maymunluktur, prensiplerdir, duygulanımlardır, coşmalardır falan ve filandır. ve o alemden hitler'de çıkar gandhi'de, gariptir...
beynini yemiş lanet yobazların emrine uymadığınız sürece olmaz olarak cevaplanacak sorunsaldır. geçmişte çokça örneğine rastlandığımız durumdur. zira yobaz ve otorite sahibi olmak isteyen din adamları yüzünden insanlık bir hayli geride kalmıştır. klasik masalları da hep aynıdır ve insanları korkutarak gelişime her daim engel olmuşlardır.
-şeytan işidir.
-günahtır yapma/etme.
-bunlar kitabımızda yazmaz yakın bunu.
filozoflar hiç din görevlisi öldürmemiştir, oysa din görevlileri çok fazla sayıda filozof öldürmüştür.
denis diderot
dinden bahsediyoruz kişilerden bahsetmiyoruz diyenler olabilir ama sonuçta felsefe neden içinde böyle adamlar barındırmıyor sorusunu da sormak gerekir.
olaya mantık çerçevesinden bakarsak olur. cevabı budur. çünkü bazı şeyler 'günah' bazı şeyler 'mekruh' diye düşünülüp vazgeçilebilir. dolayısıyla engel teşkil eder.
hayır olmaz. başka dinlerde de örnekleri vardır islam dininde de bilime önem verilmiştir.
hadis-i şerifte peygamber efendimiz ( sav ) buyurmuştur ki ilim çin'de dahi olsa gidip alınız.
din bilim yapmaya engel olur, evet. din dogmadır. ona yeni bir şey ekleyemezsin. en fazla dinin zanaatkarı olursun, kaşif olursun. din cevap verir. bilim soru sorar.
ama, bu ikisini aynı kefeye koymak, birbirlerine rakip olarak görmek yanlış. din, etik, ahlaki yanıtlar verir bize. bilimin ise böyle bir lüksü yoktur, bir bilim adamı size ahlaki öğütler vermez, daha doğrusu varlık sebebi bu değildir.
din bütünsel bir bilgi peşindedir, kainatın nasıl yaratıldığı, insanların varolmasının nedeni.. bilimse küçük bir alana yönelir ve ve o alanda araştırır.
kesinlikle engel olmaz diye cevaplanacak sorudur. din araştırmayı öğütler, bilim de araştırmaktır; yani din bilimi teşvik eder. zaten eskinin en ünlü bilim adamları müslümanlardan çıkmamış mı?
ortaçağ kilisesinin sahip olduğu dinin o zamanlarda bozulduğu söylenir, bozulmuş bir din geçerliliğini kaybetmektedir. mesele dinin özünü anlayabilmektir.
--spoiler--
1. Yaratan Rabbinin adıyla oku!
2. O, insanı bir kan pıhtısından yarattı.
3. Oku! Rabbin, en büyük kerem sahibidir.
4. O Rab ki kalemle (yazmayı) öğretti.
5. insana bilmedikleri şeyi öğretti.
--spoiler--
şeklinde yaklaşılır ise teşvik bile olur.
Lakin bilimi dogmalarla doldurulur ise engel olunur.
din bilim yapmayı destekler ama bir yere kadar. şu anki aklımızın ve düşünce kabiliyetimizin alamayacağı şeyleri kurcalamamızı yasaklar. bunları kurcalamak insanı sapkınlığa götürür zaten. allah varmı, ay nasıl yarılmış diye araştırmaya kalkarsak bu bilim olmaz sapkınlığa giden yol olur. ayrıca azmışlık belirtisidir.
