dersimlilerin merkezi iktidara güvenmeyişini sırf merkeziyetçiliğin negatif yönlerinde arayanları bizlere göstermiştir.
oldu gülüm. sen her olaya tek yönlü bak; bir başkası zıt taraftan bakınca hemen faşist olsun, katliamcı olsun.
dersimin mazlum halkı yalnız dersim katliamı sırasında değil belki evvelinde 100 yıllık bir mazlumiyet içerisindeydi. bu sebepten dolayı da bölgede çapulculuk(bunu küfür olarak algılayan dangalaklar açsınlar biraz çapulculuğun kökenini araştırsınlar) almış başını gidiyordu. aşiretçiliğin, feodalizmin, kulluğun baskısı altında halkın mazlumiyeti daha da artıyor, arttıkça dersim karışıyor, karıştıkça da osmanlı son zamanları dahi bölgeye müdahaleler yapılıyordu. yeni cumhuriyetin bölgeyi feodalizme terk etmeyeceği aşikardı. buna ek olarak, dersimlileri türkleştirme(daha doğrusu o dönemki genel kanı olan özleştirme) ideali çerçevesinde şehirlerine göç ettirme gibi tertipler de yapıldı. ve mevzu dersim yasası itibarıyla da iyice alevlenmeye başladı.
burada salt devleti suçlu gösterip feodalizme övgüler dizmeye kalkmak akıl tutulmasıdır. dersim meselesi kompleks bir meseledir ve devlete fatura kesilirken feodalizmden methiyelerle bahsetmek ancak feodal kalıntıların emaresidir.
dersimin kültürel değerleri; dili, inanışı, geleneği elbette korunarak daha uzlaşmacı bir yaklaşımla bu mesele çözülmeye çalışılabilir miydi? muhtemelen şı konjonktürde akla yatkındır ama zaten cumhuriyetin en büyük çıkmazlarından biri olan uluslaşma davası bu meselenin de tetikçi sebeplerinden biri olmuştur.
lakin henüz uluslaşma emelleri ortada yokken dahi bölgenin kimi aşiretleri feodal ayaklanmalarda başı çekmiştir; seyit rızalar, baytar nuriler vs.
bu noktada yeni cumhuriyetin yaklaşım tarzı kadar bu feodal beylerin durumu da irdelenmelidir.
dersim bir tarafa övgüler, diğer tarafa nefretler sunulacak mesele değil.
kararı 1937'de verilen, 1938'de uygulanan katliam.
ağamıza, beyimize aşık olmamız birilerine ne kadar koymuş arkadaş!
biz büyüklerimize saygı, küçüklerimize sevgi felsefesiyle büyüdük. zaten bu dersimlilerden bu kadar korkulmasının ve bütün bir orduyla top, tüfek saldırılmasının bir nedeni de bu galiba. hala sistemli yozlaşmanın karşısında bu kadar direnmelerinin ve kültürel değerlerini korumak için bu kadar kafa patlatmalarının sonucudur ki dersim'de baskı sürüyor.
hem alevi olacaksın, hem ''feodal'' toplumunda demokrasiyi işleteceksin, hem kadına değer vereceksin, hem büyüklerine hürmet edeceksin, hem küçüklerini seveceksin olur mu yahu? kadınların meclislerinde söz alacak, kadınların hayatın içinde olacak, erkeklerle aynı saflarda yer alacak. sen nasıl gayri müslümleri katledilmiş, sürülmüş ve %99'u müslümanlaştırılmış toplumun içinde böyle ayrılıkçılık yaparsın? vur kadının kafasına, sırtından spoyaı karnından sıpayı eksik etme, kara çarşaflara sar eve kapat.
senin milletin daha fes mi şapka mı olayını aşamamışken, idam ettiğin ''feodal derebeyi'' kafasında şapkası ile o zamanki muasır medeniyetlerin kılık kıyafetine göre giyinecek. aynı adam kerbela'dan beri öldürüldüğünün de bilincinde olacak. 17 yaşındaki oğlunu da gözlerinin önünde asacaksın ve feryat figan etmeden dar ağacına yürüyecek. kendi tekmeleyecek tabureyi.
ah siz yok musunuz siz? yüreğiniz astıklarınızın binde biri etmeyince hemen çamur atmaya çalışın.
dersimliyim deyip de seyid rıza aleyhine 1 kelime söyleyenin akli dengesi bozuktur arkadaş. götünüzü de yırtsanız bin takla, kırk bin numarayla astığınız bu adamı lekeleyemeyeceksiniz. bu da size dert olsun !
Katlıyamdır. insanlık suçudur. Ama tek değildir maraşı, sivası, çorumu, dersimi unutursak unutturursak gözlerimiz kör olur, kalplerimiz taşlaşır! Ne yazık ki arkamıza dönüp baktığımızda tarihimiz gurur verici değil, kanlıdır!
Orada olen dini dili irkindan once insandilar. Oldurmek katletmek cozum degildir. Hukumet bizzat operasyonla kendi vatandasini katletmistir farkli sekillerde cozulebilirdi bu sorun...
dersim'deki ağalığı kendi memleketlerindeki ağalıklar gibi ya da hayallerindeki feodal ağalıklar gibi zannedenler, yanılmasınlar.
dersim'de ağalık büyüklük ve kemalliktir. dersim alevileri paraya, pula, maraba sayısına değil, doğruluk, mertlik, soya sahip çıkma ile ağalık arasında bağ kurarlar. ha bunun yanında zenginlik de vardır.
bazıları şimdi seyid rıza'nın bizim için tarihsel anlamını ve kişiliğinin yüceliğini çürütmek ve değerinin altını boşaltmak için ''feodal derebeyi '' yakıştırması yapıp, tarihsel gerçekleri çarpıtarak onu karalamaya nafile uğraşmasınlar.
necip fazıl 70.000 sayısını kendi kafasında uydurmamış, bölge insanlarının anlatımlarından dinlemiş de olabilir. misan cemal süreya dersimli bir şairdir. onun gibi başka aydını yok muydu bu dersim'in?
bizim bildiğimiz günlerce, insanların öldürülerek munzur'a atıldıkları ve munzur'un cesetlerden görülmez olduğudur.
dersim katliamı sonrasında yapılan sürgünler ve sürgüne gidenlerin ailelerinin birçoğunun katledilmiş olması da bu bilginin kaynaklarından biridir. bu bilginin teyidi için de ayrıca herhangi bir resmi belge ile tasdikte ya da ırkçıların beyanına ihtiyacımız yok. bizim arşivimiz olayları ''bizzat'' yaşamış akrabalarımızdır.
bu insanların şahitliğini çürütmek için de ''senin deden, arkadaşının nenesinin anlatımıyla olur mu bu iş?'' diyenler peydahlandı. e be aklı evvel ya nasıl olacaktı. babamıza inanmayıp senin uydurma belgelerine mi bakacaktık? sen kendi babanın laflarına inanmıyorsan o senin ailenle seninle ilgili iş.
dersimliler kendi dağlarına bile yeni yeni çıkıyor ve dedelerinden babalarından duydukları katliam merkezlerini yeni yeni ziyaret ediyorlar. burada anlaşılamayan nokta ise bu katliamdan sağ kurtulanların ikinci bir kırım yaşamamak için kendi çocuklarına ve torunlarına can korkusuyla bu olayı anlatmak istememeleridir. dersim devlet tarafından hem kırılmış hem insanları zorla sürgüne gönderilmiş, aileler parçalanmıştır. bu da yetmezmiş gibi şiddetli de bir asimilasyon projesi uygulanmıştır.
dersim merkezi olarak geçen yere önce cami, sonra kışla yapılması da egemen mantığın alevi şehri olan dersim hakkındaki planlarını ortaya koymaktadır. bir isyan olmasaydı da yine bu insanlar öldürüleceklerdi. önce bölgenin ermenileri öldürülmüş, akabinde sıra kürtlere gelmişti.
varsın, ırkçılar kendilerine yontmak ve kanlı tarihlerini aklamak için kılıf arayadursunlar, minareyi çalan zaten kılıfını hazırlıyor. mühim olan bizim kendi hafızamızda bu tertelenin unutulmamasıdır.
dersimliler chp'ye oy vermişler de efendim ihanet etmişler de şudur budur. yok efendim şikayet edenler ağa torunlarıymışlar falan filan.
uydurma tarihi iyi yazamamışlar, dört bir yandan ortaya çıkıyor, sonra vay efendim, onlar isyan etti, bunlar bölücülük yaptı, berikiler ingilizlerle işbirliği yapmak istedi, ötekiler fransızlarla birleşti. yani her millet bozuk bir siz doğrusunuz öyle mi? buna kargalar bile gülmez.
demokratik hakkını kullanarak chp'ye oy veren dersimlilere diyecek bir lafımız yok. bütün bilgiler ışığında hala oyunu onlardan yana kullanıyorsa, demokrasinin gereği bize de kalanlara da bok yemek düşer. bok yemeyi sevenler bu konu hakkında atıp tutmaya devam edebilirler.
kalan dersimliler ise kendilerini ifade eden partilerle yollarına devam ediyorlar zaten.
bir halkı toptan "stockholm sendromu"na tutulmakla itham edenlere filan alışmıştık ama aralarından 70.000 kişinin öldüğünü ancak yakın zamanda mağaralar açılınca fark etmekle suçlayan eksikti, o da tamam oldu!...
efendim türkiye cumhuriyeti tam 70.000 kişi katletti. fakat bunlar mağaralara gömüldüğü için tunceli halkı farkına varamadı, hep chp'ye oy verdi!.. ne zamanki mağaralar açıldı, işte o zaman ayıldılar. amma velakin %33'ü hala chp'ye oy veriyor!
iyi, güzel, aferin!... bu yalancılara inanan inanmayı sürdürsün.
gerçek şu: her feodal düzende bir ezen vardır bir de ezilen. öyle bir manzara sunulmaya çalışılıyor ki sanki dersim halkı ağaların egemenliği altında mutlu mesut yaşayıp gidiyordu. dünyanın ilk ve tek mutlu feodalitesi!.. oysa ağalar hem birbirleriyle, hem de ezdikleri insanlarla sürekli çatışıyor, yapmadıkları eziyeti bırakmıyor (bkz. istiklal mahkemesi tutanaklarında şikayetçi ifadeleri) bölgeye devlet otoritesinin girmesine izin vermiyordu. osmanlı zamanında da düzen böyleydi.
sonunda cumhuriyet hükümeti ağaların akrabalarıyla birlikte anadolu'nun diğer bölgelerine sürgün edilmesine karar verdi. daha henüz devletin kuvvetleri tek bir kurşun atmamışken seyit rıza ve hempası singeç karakolunu basıp, 33 askerimizi şehit ettiler. akabinde devlet gereğini yaptı....
kurunun yanında yaş da yanmış mıdır? ayrı bir tartışma konusudur. 70.000 gibi abuk rakamlar tartışma konusu bile değildir. hayatında bir kere bile dersim'e gitmemiş necip fazıl adlı şahsiyetsiz yiyici kumarbazın götünden uydurduğu bir rakamdır. sonuçta ağalar ve hempaları ezildi. bunların baskısından kurtulan kitleler ise cumhuriyet hükümetine müteşekkir oldular ve memnuniyetlerini her seçim gösterdiler. şikayetçi olanlar ağa torunlarıdır.
4 mayıs 1937'de meclis kararıyla emri verilen katliamdır.
''dersim zaferi'' mi? neyin zaferi bu ?
sen önce meclis kur, meclise vekil iste, sonra elçi gönder, halkın silahlarını topla, sonra kanaat önderlerini topla ali boğazı'nda öldürt (çocuklarıyla birlikte), sonra yoksul ve silahsız halkın üzerine ordunla saldır, çoluk çocuk, yaşlı, genç demeden 70.000 kişiyi katlet, öldüremediklerini sürgüne yolla ve bunun adı zafer olsun. dersim harekatına katılanlara da madalya ver?
''isyan ettiler bastırdık'' diyebilmeniz için isyancıların biraz silahlı olması gerekir. anne karnında bebeklerin, çocukların süngülendiği, kadınların kızların namuslarını koruyabilmek için elele tutuşup uçurumlardan atladıkları tarih bok yesin!
aklı evvel bazı yazarlar da ''hala daha arkadaşımın dedesi şöyle anlatmış, nenesi şunu yaşamış minvalindeki argümanlarla irdelenen mesele. yahu kardeşim, bi bitmedi dedeleriniz neneleriniz ha. alayı tarih yazıcısıydı ellaham. ermeni olaylarında dedeleriniz, dersimde dedeleriniz, güneydoğu'da dedeleriniz. neymiş amk ya.'' gibilerinden zırvayadursunlar, 1938'de benim dedem 12 yaşındaydı (devletinizin verdiği nüfus cüzdanıyla sabit), kendisi çok iyi hatırlıyor ''harman yerinde ağır makineli silahların kurulup, tüm köylülerin harmana toplatıldıklarını''. biz bu olayları bizzat dedemizden dinledik.
yetim dedem yıllarca istanbul'da ve almanya'da çalışmış, almanya'dan emekli olunca, sizin dedeleriniz gibi çifte vatandaşlığı da cebine koyarak dönmemiş bilakis kesin dönüş yapmış ve annesinin babasının mezarlarının olduğu köyüne dönmüştür.
atalarının yaşadığı toprağa dönmüş ve çiftçilik yapmak istemiştir. ancak şanlı ordunuz dedeme yaptığı eziyeti az bulmuş olacak ki dedem 70 yaşındayken köyünü, köyün içindeki yaşlılara aldırmaksızın bombalamış, çoğunluğu yaşlılardan oluşan köy halkını meşhur ''köy okulunuza'' toplamış, bu yaşlıdır, bu kadındır demeden dövmüştür. yine işkenceye doymamış olacak ki köyü bombalamaya devam etmiş ve 70 yaşındaki dedemle nenem evden kaçmaya çalışırken dedem şarapnel parçasıyla omzundan yaralanmıştır.
yaşı gereği ameliyatı çok zor bulunan dedem istanbul'da bile ameliyat edilmemiştir.
çok şükür öksüz ve yetim büyüyen dedem hayatının tüm zorluklarına rağmen, hem kendisi hem de bizler için ''onurlu'' bir hayat tesis etmeyi başarmıştır.
önceleri devlete düşman olmayalım diye anlatmadığı dersim tertelesi'ni 90'lardan sonra anlatabilir hale gelmiştir.
ve biz kendisinin her sözünü not aldık, her nasihatını beynimize kazıdık.
uydurma tarihçilerin sözde şanlı tarih notlarını herkes yutabilir ama biz yutmayız.
siz dedelerinize nenelerinize saygı duymuyor ve anlattıklarını dinlemiyor olabilirsiniz. ancak biz atamıza, soyumuza ve tarihimize sahip çıkıyoruz.
şühedayla beraber kanları birbirine karışmış, dersim katliamı gibi, ermeni katliamı, maraş katliamı, çorum katliamı gibi nice katliamlar yatmaktadır bu toprakların altında.
dersimlilere ''cellatına aşık'' benzetmesi yapıp ağır sözler sarf edenler, 1938'de mağaralarda zehirlenen insanlarımızın kemiklerine biz daha yeni ulaştık. 30 yıl ohal bölgesi olan dersim'de bahsi geçen dağlara çıkmak yasaktı. zannetmeyin ki sadece güvenlik nedeniyleydi, bu tarih biz dersimlilere unutturulmak istedi.
38 tertelesini gören ve bizzat yaşayan büyüklerimizden çok azı bugün hayattadır. ancak onların sözlü aktarımlarını bizler kaydettik ve arşivledik.
şimdi devlet tutanaklarının, toplu mezarların incelenmesi gerekmektedir.
er ya da geç sorumluların kimler olduğu da resmen ortaya çıkarılacaktır.
bu topraklarda iktidarı ele geçirenler artık katliam yapamasınlar, başka masumların kanları akmasın diye de bizler bu işin takipçisiyiz.
Türküm fakat bu net bir şekilde katliamdır. aksini iddia eden insan değildir. faşistlik bile yetmez buna.
ha demiyorum ki daha kotu katliamlar olmadı. oldu elbet. tarih bunun gibi yüzlerce katliamla dolu. ama böyle bir olaya iyi olmuş demek, isyancıların bebeklerinin öldürülmesinden keyif almak hayvanlıktır. evet.
kutlu olsundur.
götü kalkan bir takım kürtlerin göte geldiği olay.
amın evlatları, rahat durmazlar, ayaklarına taş değse ayaklanırlar, sonra da isyan bastırılınca; katliam.
bu pkkya destek veren orospu çocuklarını itlaf etmek vardı ya, akp sayesinde imkansız hale geldi amına kodumun itlerini telef etme sevdası.
he katliamdır keşke bugün de olsa herkes yerini bilse sivrilik yapmasa demiyoruz ki yaşamayın ama herkes gibi yaşayın .
karakol kurulmasın diye asker kaçırmakla olmuyor bu işler.
hadi şimdi ki hükümet açmış kanatlarını korumaya almış teröristleri kendisi neci bilinmez o gidince ne yapacaksınız acaba. aldığınız tavizler götünüze girecek o zaman.
asker öldüren katledilir halkı devlete karşı kışkırtan katledilir. tutup başına taç imralıya ataç yapmazsın .
tutup sayın barış elçisi demezsin.
artık bi kabul edin ulusallaşma yolunda çok canlar yakıldı. dersimde de çok canlar yakıldı, çok canlara kıyıldı. sevdiğiniz adamın yanlışını da sevemezsiniz ya.
Devletin tüm bu ayaklanmalardan edindiği ders, ayaklanan vatan hainlerinin, tüm soyu sopuyla yokedilmesi gerektiği, geriye "dedem dedem" diyecek tek bir hain dölünün bile sağ bırakılmaması gerektiğidir.
--spoiler--
1937 yılında Atatürk Singeç Köprüsü'nün açılışını yapmak üzere Dersim'e gelecekti. Bu köprünün bir ucunda güvenliği sağlamak amacıyla bir askeri karakol bulunuyordu. ismail Hakkı adlı bir teğmen'in komutasındaki karakola isyancılar tarafından saldırı düzenlendi. Karakol yakıldı ve 33 askerin tümü öldürüldü.
27 Mart 1937 tarihinde Tunceli-Erzincan yolundaki bir köprü Haydaran ve Demanan aşiretleri tarafından yakılır. Diğer Türk Birlikleri ile bağlantı kurulmasın diye Dersimli gruplar tarafından bölgenin telefon hatları kesilir. Jandarma birliklerine pusu kurulur. Pax bucağı karakoluna baskın düzenlenir. Seyit Rıza bizzat Sin Karakolu'nun da basılması için asi milislere emir verir. Bölgedeki 9. Seyyar Jandarma Taburu'na da baskın düzenlenir. Kendi vatandaşlarından kurulu düzensiz gerilla kuvvetlerine karşı savaşmak üzere eğitilmemiş ve bu yönde bir hazırlığı olmayan askeri kuvvetler kendilerini korumakta zaafiyet içine düşerler. Birçok askeri birlik basılarak askerler öldürülür ve yaralanır. Asiler Mazgirt Köprüsü'nü tahrip ederler.
Ve olaylar başlar. Sen ülke içinde ülke kur. Türk karakollarını yak, insanları öldür. Sonra asker operasyon düzenleyince ühühü türkler faşik de. Bi siktir gidiniz efenim.
