celal bayar vs ismet inönü arasında yaşanan devletçilik vs bireycilik şeklindeki iktisadî fikir ayrılıkları neticesinde, inönü 1937'de başvekilliği bayar'a kaptırmıştı kaptırmasına ama atatürk'ün ölümüyle en büyük destekçilerinden yoksun kalan celâliler, sayılı günleri kaldığının farkındalardı. ve çok geçmeden beklenen olur ve milli şefin iktidara gelmesinden tam 75 gün sonra yani 25 ocak 1939'da bayar istifasını verir ve böylece celâliler bütünüyle inönü'nün insafına kalır.
celâl bayar'ın bakanlığı ve başbakanlığı sırasında kendisine yakın isimlerin, yani celâlilerin 60 gün sonra düzenlecek olan 26 mart 1939 milletvekili genel seçimlerinde, chp’nin tek ve mutlak lideri olan ismet inönü'yü aşarak vekil, bakan olma hayalleri pek de gerçekçi değildir ve nitekim böyle de olur. inönü aleyhtarı olup kendisinden hiç hazzetmeyen celâliler hareketine yönelik ikinci tırpan darbesini vuran isim ise bayar'ın başbakanlığı sırasında kabine dışı kalmayı bile-isteye tercih eden ve bunun mükâfatını cumhurbaşkanı inönü tarafından başvekil yapılarak alan refik saydam'dır.
39 seçimlerinde aday yapılmayan celâliler'e örnek olarak;
inönü cumhurbaşkanı olduktan sonra tırpanlanan neredeyse bütün celâliler, menderes döneminde ödüllendirilerek vekil yapılmışlar. örneğin;
(bkz: ismail hakkı veral) 2 mayıs 1954 genel seçimleri'nde kütahya vekili.
(bkz: ali ihsan sabis) 14 mayıs 1950 genel seçimleri'nde afyon vekili.
bu iki isme ilaveten milli şefli tek parti döneminde cezalandırılan celâlilerin haberleri ancak dp iktidarında gazetelerde belirmeye başlayabilmiş. örneğin adnan menderesin basındaki en güçlü destekçisi olan ahmet emin yalman, 23 haziran 1950 tarihli vatan gazetesinde celâlilerden şöyle bahsediyor:
"celâl bayar başvekillikten çekilince, onun zamanında vazife gören kıymetli unsurlar, takibe uğradı, hepsi işinden atıldı. türlü türlü suistimal isnatları aldı, yürüdü, tahkik heyetleri kuruldu. bu kadar gürültünün sonunda sadece bir dava kaldı o da beraatle neticelendi."
inönü ile bayar arasındaki husumetin mahkemelere, intiharlara ve hatta cinayetlere uzanan inanılmaz bir boyutu var.
celal bayar'ın oğlu refii bayar'ın "komisyon" aldığı iddiaları üzerine ölümüne (kimi intihar der) neden olan bir akçeli skandal bunlardan sadece biri. mevzu bir iki skandalla bitmiyor. daha neler var neler.
bütün bunlar bir tarafa turpun büyüğü heybede. ömer inönü’nün kullandığı araba istanbul’da birisini çiğnemiş şöyle ki;
- cumhurbaşkanı ismet inönü'nün oğlu ömer inönü'nün
- başbakan celal bayar'ın oğlu refii bayar'ın,
- başbakan recep peker’in oğlu yalçın peker'in,
- milli savunma bakanı kazım özalp’in oğlu teoman özalp,'ın
- genelkurmay başkanı kazım orbay'ın oğlu haşmet orbay'ın
- ankara valisi nevzat tandoğan'ın oğlu haldun tandoğan'ın adının karıştığı ve halen bir sır perdesiyle örülü olan son derece karmaşık ve netameli bir mevzu daha var.
