insanın kendi dışından tesbit edilen ve adına gelişme denen hedeflere varabilmesi için öncelikle insan'ı ve toplum'u tanınması gerekir. Cevdet Said bu kitabında, farklı kalkış noktalarından hareket ederek ve başka amaçlar güderek insanın ve toplumun değişme sorunlarını araştırmaktadır.
Vardığı sonuç çarpıcıdır. Bu iki öznenin gelişme denen sonu belirsiz tarihsel maceranın aracı değil, aksine kendi tarihini kendisi yapabilecek gücün ve imkânın kendisi olduğunu vurgulamaktadır..
(bkz: cevdet said)
