müslümanlığını bilemem de sosyalist olmasına imkan yok zaten. atatürk bir gandhi değildir. ondan küresel bir önder ya da teorik deha olması beklenmez. yine de bütün milli duyguları kenara bıraksak bile büyük bir devrim önderi olduğu gerçeğini teslim etmekten kendimizi alamayız. bu bakımdan ilham alırız. ama onun ufkunu kısıtlayan şeyler olduğunu bilmek gerekiyor. bir hocam onun için hep "çağının ürünüydü" derdi. bu onun tek adamlığına yönelik bir vurgudur. ben de bu yorumu hep kabul ederdim. fakat son zamanlarda hatta belki de biraz çağının gerisinde olabileceğini düşünmeye başladım. tüm dünyada 19. yy burjuva düzeni yıkılırken atatürk hala ona sarılıyordu. burada tabii faşizme - hadi bir parça bolşevizme - iltifat etmemesi hanesine yazılacak bir artı olabilir, ama zamanının ötesine erişebilecek meziyetleri noksan olduğunu da gösterir. o riski almak istedemi belki de. zira üçüncü cephenin inşası için ikinci dünya savaşı sonrası beklemek gerekecekti. ve o treni kaçırdık biz ki buna ben tarihi aldanış diyorum. yunanistan, türkiye, macaristan gibi bazı ülkelerde var olan bir olgu, iki aradalık hali. neyse, en nihayetinde bu bir akademik yazı değildir. bir gün hatıralarımı yazdığımda atatürk, türk devrimi gibi konularda da gerçek yüzleşmemi yapmayı düşünüyorum. acı bir yüzleşme olacak diye hissediyorum.
