kızıl sultan mıydı han mıydı tartışmasının gereksiz popülist bir yorumudur. abdülhamit gökten inme, kutsal ve pek de iyi bir lider olmadığı gibi devri münasebetiyle bir kenara da atılmaz.
kendisinden büyük bir kaç ağabeyi olmasına rağmen sıra ona gelmiştir. derler ki padişah olacağına dair hiç umudu olmadığı için kendini ticarete vermiş, iş adamı olmuş. Analitik yönetim anlayışın (tıpkı şirket yönetimi gibi) osmanlıdaki belki tek örneği bu 33 yıllık dönemde olmuştur.
