yaşasaydı büyük ihtimalle enver paşa'dan farksız bir duruma düşerdi.
Enver paşa'da önce "özgürlüğü" getirmişti. Daha sonra devrim'den öncesine ait ve tehdit unusuru diye devletin dört bir yanına dağılmış istihbaratı lağvetti. Sonra birçok subayı ve üst düzey askeri ya emekli etti yada ordudan uzaklaştırdı, niye? Devrimden önceki sisteme bağlılar diye. daha sonra makedonya'ya göz dikmiş olan balkan ülkelerinden, daha güçlü ve techizatlı olmamıza rağmen devrime bağlı tecrübesiz askerler sayesinde rumeli'yi kaybettik. Hele ki manastır'ı devrime bağlı komutanaların savaş meydanından kaçması sebebiyle selanik'i ise tek kurşun atmadan kaybetmemizin acısı hiçbir zaman dinmedi ve dinmeyecek.
Sonra bir dünya savaşına girdik. Kimileri sürüklendi dese de girmek zorunda kaldık. kaybedilenleri telafi etmek için. Cemal paşa gibi devrime bağlı paşalarımızın uyguladığı politikalar sayesinde lübnan gibi halep gibi koparılamaz denen birçok vatan toprağına elveda dedik. Arkasından gelen çöküntü ve işgal de cabası.
Deniz gezmiş başarabilseydi ve memleketi sosyalizme geçirseydi şayet büyük ihtimalle olası bir sovyet işgali ile (bkz: çekoslovakya) önce sovyetlere bağlanır daha sonra(30 yıllık bir evreden sonra), bir turuncu devrimde Türkiye yaşar ve ukrayna'dan, azerbaycan'dan farksız olurduk. Bu kabul etsek de böyle etmesek te böyle.
ha enver paşa veya deniz gezmiş vatan perver midirler? Kendi çerçeveleri içinde evet, ikisi de kendi düşüncelerine göre vatanı kurtaracaklardı fakat ikiside kandırılmış ve emperyal oyunların maşaları olmuşlardı.
Enver paşa ve deniz gezmiş arasındaki en büyük fark birisi devlet yönetimini eline almış diğer ise almayı başaramamıştır. Alsaydı da sonuçları ötekiyle aynı olacaktı.
