marksın 40-ların başında yazıp-yayınladığı 'hegelin hukuk felsefesine eleştiriler' isimli çalışmasında yer alan cümledir(moskova 61 baskısından /marks-engels seçilmiş eserler/, o paragrafın bir kısmını alıntılayayım):
(dinsel) üzüntü, bir ölçüde gerçek üzüntünün dışa yansıtılması ve bir başka ölçüde de gerçek üzüntüye karşı protestodur. din ezilen varlıkların iç çekmesi, kalpsiz bir dünyanın kalbidir, ruhsuzlukta (tin/geist)ortaya çıkan bir ruhdur. o(din), halkların afyonudur.
kojeve hegel derslerinde mutlak din-mutlak bilgi'ye doğru giderken herhalde bu pasajın etkisiyle yoğun bir hegel okuması yapıyor, üzüntünün-dinselliğin verdiği üzüntünün- betimlenmesini zannımca mükemmel bir şekilde yapıyor.
ali bulaça göre iran devrimi marksın bu savını tamamen yıktı.
