acıdır ama osmanlı devleti muhteşem süleyman'dan sonra sonun başlangıcını yaşamıştır. muhteşem süleyman'a kadar kontrolsüz bir şekilde büyümüş fakat kah süleyman gibi bir deneyim ve zeka kah da süleyman öncesi padişahların yetenekleri sayesinde bu kontrolsüzlük pek de dezavantaj olarak görülmemiş. ne zaman ki muhteşem süleyman gibi biri çekip gittikten sonra o'nun ve o'ndan öncekiler gibi yetenekli ve zeki kişilerin olmayışı osmanlıyı bitirmiştir. ha süleyman öldükten taa 300 küsür yıl sonra osmanlı yıkılmış gene de osmanlı güçlüymüş diye düşünenler için. hayır efendim, güçlü müçlü değilmiş. sadece paylaşılamamış, çakallara aralarında hır çıkartmış o kadar, bu arada da osmanlı için için çürümüş. fransa'nın işine gelen ingiltere'nin işline gelmemiş; ikisinin işine gelen rusya'nın işine gelmememiş ve hep birbirlerini engellemişler, zaten dikkat edilirse bu arada osmanlı çaresizliğinin bir gösterisi olarak dağılması kimin çıkarına ters düşüyorsa ona meyletmiş. kısacası ortaçağın bitimden sonra muhteşem süleyman gibi birinin yokluğu mahfolma nedenidir.
