insanı, insan yapan aldığı nefes, konuşabilmesi, duyabilmesi, görebilmesi, yürüyebilmesi, koşabilmesi, hissedebilmesi midir, yoksa ki tüm bunları yapabildiğinin farkında, bilincinde olması mı?
bu noktada insan olanı ikinci şıkka yakın ve yatkın görmekteyim. benlik olmadıktan sonra, özlük olmadıktan sonra dünyanın en donanımlı insanı dahi bir hiç oluverecektir. günün birinde toprak olup, rüzgârın karşısında titreyecektir kuşkusuz...
özne değişkenlik göstermesine rağmen, öz çok daha genelgeçer, kabul görür durumdadır özne karşısında. misal bir şeyi ben yaptığım için mi doğru bulurum, yoksa ki doğru bulduğum için mi yaparım? elbette ki doğru bulduğum için yaparım. ya da daha doğru bir ifade ile "yapmalıyım" diyebiliriz. aksi takdirde kendimi kandırabilsem de zaman zaman insanın özünde kurduğu o ulvi mahkeme(vicdan) hesabını sormakta gecikmeyecektir. işte bu mahkemenin "ben" üzerindeki sonucu "benlik" yasalarınca verilecek olan hükmüdür.
önce özne üzerindeki kuşkulardan başlamalı işe... ancak o zaman öznel olarak bakılanlar "öz" olarak görünebilecektir. bu şahsilik, kişinin kendisine ve kendisinden olana tanıdığı imtiyazlılık ortadan kalktığı anda öze ulaşacaktır insan. insanlık tarihinin en büyük mes'elelerinden birisi de bu özneciliktir. aynı işi bir başkası yaptığında yoğun bir eleştirme gayreti içerisinde olan insanoğlu, kendisini aynı tutum karşısında savunmak öznelliğini, öz olarak algılayabilmekte ve buna bağlı içsel çatışmaların ortasında bulabilmektedir kendisini.
yanlış olan, öz gereğince heryerde ve her koşulda yanlıştır. içinde bulunulan şartlara paralel olarak yanlış, doğruya yakınlaşsa da öz olarak çizginin hala diğer tarafında hüküm sürecektir. misal başkasına ait bir eşyayı haberi olmaksızın almak(hırsızlık) öz gereğince her şart altında bir suçtur. buna ihtiyaç duyulması, yaşamsal bir sebeple vuku bulması öz tarafından kabul görmeyecektir. kaldı ki öznenin ihtiyaçları sonsuz ve sınırsızdır. özün ise öyle değil... özün doyum eşiği, öznenin açlık sınırındadır kaba tabirle. tam bu noktada özne bir düzlem ise merkezi öz olmak durumundadır...
