ibrahimik dinlerden başka bir din bilmeyen Marx'in ettiği laftır o kitle-afyon eşleştirmesi*. Dünya üzerindeki her şeyi kendi suretinde algılamaya çalışan bir bakışın ürünü. "Dünya benim olacak, ben seçilmişim" diyen dinlerin "günahını" katlettikleri anlayışların, bakış açılarının, dünya görüşlerinin üzerine salmalarıdır. Ne kitlesi ya? Yeter artık, yok öyle bir şey, başımıza ne bok geliyorsa bu "kitleler" bakışı yüzünden...
* Marx din kitlelerin afyonudur diyor (Religion is the opium of masses), din afyondur demiyor. Ama bir yandan da o çıkarımı sağlıyor dolaylılayarak. Davası kitleler olan dinler tek tanrılı dinlerdir, bütün dünyanın tanrısının tek olduğunu, tüm dunyanın aynı tanrıya tapması gerektiğini dikte eden anlayıştır. Dünya üzerinde kaç dini anlayışa temas etmiş ki Marx bütün dinlerin öznesinin kitleler olduğunu söylemeye cüret ediyor?
