hayatın doğal bir parçası olan ölümün birçok çeşidi vardır. bunlardan biri de intihardır. bu kavram kişinin hayatına bilinçli olarak son vermesini ifade etmekte ve günümüz toplumları tarafından ölümü kabul etmek büyük bir kaygı iken bir kişinin bilinçli olarak isteyerek kendini öldürmesi ise gene günümüzdeki genel kanıya göre kabul edilecek anlaşılacak bir durum değildir. kesinlikle bu durum, bir cinnet veya ruhsal bozukluk olarak kabul edilmektedir ve bunun tartışmasını yapmak dahi suçtur. peki bizler için klinik ve tedavi edilmesi gereken hastalıklı bir düşünce olan intihar olgusu acaba antik çağ uygarlıkları için nasıldı? onların dünyasında intihar nasıl bir duygu yaratıyordu şimdi antik çağ uygarlıkları grubu olarak hep beraber gene geçmişe doğru bir yolculuğa çıkacağız ve intiharın izini süreceğiz.
bu tarz yazılarda ilk başta hep böyle anlatacak konunun anahtar kelimesinin anlamı verilir bizde bu geleneği bozmayalım intihar kelimesinin kökenine bakalım. intihar kelimesi arapça “nahr” kökünden türemiştir. “nahr”, sözlükte bir hayvanı kesmek, boğazlamak anlamına gelmektedir. iftial babından “intihar” ise kendini öldürmek demektir. arapçada intihar eden kişiye “müntehir” denir. olumsuz anlamla yüklü olan intihar kavramı, türkçe’de bir kimsenin toplumsal ve ruhsal sebeplerin etkisiyle hayatına son vermesi veya kendini yok etmeye yönelik bir eylemde bulunması şeklinde tanımlanmaktadır. türkiye’de intihar etmek bir suç ve buna yardım etmekte gene cezası olan bir suç iken kuzey avrupa ülkelerinde ise birisi ölmek isterse ve kanunen haklı sebepleri varsa devlet desteği ile bu isteği gerçekleştirebilmektedir. yani intihar alğısı toplumdan topluma günümüzde değişmektedir.
bir kişinin intihar etmek istemesiyle ilgili birçok teori mevcut fakat bunları burada anlatmanın pek anlamı yok. genelde felsefeciler intiharı ayıplıyorlar fakat alman yazar ve filozof schopenhauer isimli karamsar felsefeci intihar için beklenenin dışında bir tanımlama yapar ve bu düşünce günümüz intihar edenlerin genel kanısıdır. nihayetinde ölümün herkesi fethedeceğini söyleyen filozofa göre insanlar temelde bencil olduğu için insanlık tarihi cinayet, soygun ve yalanlarla doludur. ona göre bu durumda intihar, insan için kötülüklerden kurtulmanın önemli bir yoludur. yani daha basit bir anlatımla bu alman filozof dün neydiniz ki yarın ne olacaksınız demekte, zararın neresinden dönerseniz kârdır felsefesini gütmektedir.
günümüzde ki intihar düşünceleri o kadar çok ki hepsini anlatmak çok zaman alacak, o yüzen hemen antik yunana geçelim. neden antik yunan diye soracak olacaksanız, yunanlar her şeyi kaydetmiş ve elimizde en net bilgi onlar hakkında var. antik yunan toplumlarının tarihi, nedenleri çok çeşitli intiharlarla doludur. antik yunan’da meydana gelen bu intiharların sebeplerinden hastalık, acılardan kurtulma ve yaşlılık ön plana çıkmaktadır. daha çok bireysel kararların neticesinde gerçekleşen bu intiharların altında yatan temel düşünce, soylu insanların kendini hastalıklı bir beden içinde görmekten kaçınması ve yaşlılığın getirdiği titreklik ve bunaklığın hâkimiyetine girmekten kurtulma isteğidir. bu dönemin soylu insanına göre çaresiz ve hastalıklı bir şekilde yaşamak insan onuru ile bağdaşmayan bir durumdur. bu sebeple antik yunan’da acizce yaşamaktansa kendini öldürmek asil bir davranış olarak görülmekteydi.
yunan mitolojisinde intihar ile ilgili birçok örnek vardır ve bunlardan bir tanesi şu şekildedir; leandros, sevgilisi hero ile buluşmak için onun tuttuğu meşalenin ışığında her gece çanakkale boğazı’nı yüzerek geçer. gördüğünüz gibi aşkı nasıl yüceltmişler bizler bırakın çiçek sepetinden çiçek almayı bırakın seni seviyorum demeye bile bin nazlanıyoruz. bu seslenişten sonra hikayemize geri dönelim fakat bir gece fırtınaya tutulup boğulur. dalgalar cesedini sevgilisinin onu beklediği sahile kadar götürür. hero bu acıya dayanamaz ve kendini denize atar. bunun yanında agamemnon ve klutaimnestra’nın kızları olan iphigeneia’nın intiharı da bilinen mitolojik bir olaydır. yunan donanmasının troya’ya kadar gitmesi için tanrıça artemis’e bir kurban verilmesi gerekmektedir. babası ona bu durumu anlatınca iphigeneia kendini kurban eder.
yunan mitolojisinde intiharla özdeşleştirilen önemli figürlerden biri de iokaste’dir ve bunu sizilere anlatmadan bu yazıyı bitirmek olmaz. iokaste, oidipus’un hem annesi hem de karısıdır. mitolojide adı epikaste olarak geçen iokaste, thebai’li menoikos’un kızı ve kreon’un kız kardeşidir. thebai kralı laios’la evlenir ve oidipus adlı bir oğlu olur. laios’un öldürülmesinden sonra oğlu olduğunu bilmediği oidipus, thebai tahtına çıkınca iokaste onunla evlenir. uzun yıllar birlikte yaşayan oidipus ve iokaste’nin eteokles ve polynikes adlı iki erkek çocuğu, antigone ve ismene adlı iki kız çocuğu olur. fakat sonunda gerçek anlaşılır ve iokaste, oidipus’un öz oğlu olduğunu anlar. iokaste işlediği bu doğadışı suç sebebiyle kendini asar.
yukarıda ki örneklerde görüldüğü gibi intihar yunan toplumunda aslında kabul edilmiş bir olgu. bir insanın kendini öldürmesi değil de ne için kendindi öldürdüğü sorusu öncelikli durumda. bizlerin günümüzdeki genel kanısı olan her şeye rağmen yaşamak ve hayat güzel demiyorlar. böyle yaşayacağına hiç yaşama dedikleri bazı durumlar var. bunlardan bir tanesi aşk için kişinin kendini öldürmesi, bir başkasının hayatı için kendi hayatını feda etmek veya yaşlılık, hastalık gibi durumlarda kendi canına kıymak bu durumların en başında geliyor. bu durumlarda gerçekleştirilen bir intihar yunanlar için kabul ve takdir edilir bir ölüm yöntemidir.
lafı uzatmadan, bir sonraki yazılarımızda fırsat olursa diğer antik çağ uygarlıklarında intihar olgusunu anlatmaya çalışacağım. hatta gene antik yunan felsefecilerinin intihar hakkında ki bakış açılarını yazmak sizlere boynumuzun borcu olsun. fakat sizden istediğimiz okuyup da beğendiğiniz konulara lütfen beğeni bırakmanız, çok beğeni alan konunun sizin ilginizi çektiğini farz edip konunun devamını getiriyoruz. bu sayede sizler bizleri yönlendirmiş oluyorsunuz.
Ayrıca en asil girişimlerden biri de romalıların kuşattığı bir kalede yahudilerin çoluk çocuk toplu bir şekilde intihar etmesidir.
Yine aynı şekilde Nietzsche intihar için varlığımın ilk ve son üstünlüğü demiştir.
Yine japonyada harakiri var biliyoruz.
derleyen : hakan kilit, doğa morfingstar
kaynak : necati sümer, antik ve ilkel toplumlarda intihar olgusu, ilahiyat fakültesi dergisi cilt1 sayı 1
