Trabzonu sultan fatihten önce bir dönem rum yani bizanslı kralların gürcü krallarla dönüşümlü olarak yönettikleri doğru fakat aynı dönemde kafkas milletlerinden tıpkı gürcüler gibi bir kavim olan lazların nufus ve sayı olarak kat be kat çoğunlukta oldukları osmanlı kayıtlarına bakıldığında aşikardır. Zaten kalan, grek olamayan pontus rumları, yunanistanla yapılan mubadele anlaşması ile takas edilmiştir. Hatta hristiyan lazları da göndermişler bu dönemde. Şunu iyi bilin ki lazlar rum değildir. Lazlar tıpkı kafkas halkları gibi gürcüler gibi bölgenin kadim halklarından ve topluluklarındandır. Sultan fatihle birlikte müslüman kardeşimiz olmuşlardır. Tıpkı çok az kalan rumlarında pek çoğunun müslüman olması gibi.
1873 yılına ait Osmanlı kayıtlarına göre LAZiSTAN SANCAĞI'nda (Hana, Gonio, Arhavi,Hemşin, Atina) 9205 hanede oturan 55.350 kişi vardı. (M. Vanişili, A. Tandilava, Lazlar'ın Tarihi sf.60)
Bölge nüfusu yabancıların da istismarına âlet olmaktadır... Meselâ, V. Cuinet adlı yazarın "La Turquie D'Asie" (Paris 1892) adlı çalışmasında Lazistan Sancağı nüfusunu şöyle vermektedir:
Laz - Müslüman : 138.820
Rum - Ortodoks : 16.000
Ermeni - Gregoryan : 5.000
Ermeni - Katolik : 100
Latin Katolik : 40
Yahudi : 40
Peki, TÜRKLER nerede??? Ya unutulmuş, ya da LAZ diye sayılmışlar!..
Yine bir fikir edinmek için incelenirse, 1935 yılı sayımında KAFKAS dillerinden GÜRCÜCE, ÇERKESCE, ABAZACA ve LAZCA anadil ve ikinci dil olarak gösterilmiştir. Biz hepsini o etnik kökene bağlı olanlar olarak kabul ediyoruz. Böylece o yıl:
LAZCA anadil 63.000..... ikinci dil 5.000...... toplam : 68.000
kişinin LAZCA bildiği görülür. Nüfus da o civardadır.
