tek bilinçli tür insan değil; fil, kaplumbağa, inek, kedi, köpek maymun, antilop, karga, su samuru, balina, ve binlerce diğer tür de bilinç sahibidir. hatta bir dönem dünyada yaygın olarak bulunmuş ve ortadan kaybolmuş dinozorlar da bilinç sahibiydi. yani belli bir beyin büyüklüğüne ve karmaşıklığına erişen canlılarda bilinç oluşur. bu düzeye gelemeyen solucan, bitki, mantar, bakteri gibi canlılarda bilinç yoktur.
insanın farklı özelliği ise dil sayesinde bu bilinçliliğini bir obje gibi önüne koyup düşünebilmesidir. fakat bu "dil"'i yaratan ve geliştiren zaten doğal değil "suni" insan sosyali ve kültürüdür. dil evrimleşmiş ve çeşitlenmiş midir? elbette; ancak insan sayesinde, "evren" sayesinde değil.
masal kitaplarıyla hayatı, insanı ve alemi anladığını zanneden din kafanın bu hikayede bir yeri yoktur...
