kadercilik, dindarlık ya da genel olarak herhangi bir dogmatik düşünceye bağlılık aklı kullanmaya engel değildir.
zira batıda tahtların devrilişi(bazı yerlerde devirmeden ıslah edilişi) ve yeni akılcı düzenin kurulması, hristiyanlığın gayet de doruklarda yaşandığı bir döneme denk gelir.
aynı şekilde islamın altın çağı denen dönem de aynı şekilde 7-10. yy.'lar arasında, islamın yeni yeni palazlandığı döneme denk gelir, sonraki 6 yüzyıl boyunca türk hegemonyası da hesaba katıldığında neredeyse 9 yüzyıla çıkar bu rakam.
bugünün, hurafelerle zehirlenmiş ve şeyh-mürit tabanında şekillenmiş islami hareketlerine bakarsanız, orta çağda cadı avlayan hristiyanlardan bir adım ötede olmadıklarını görebilirsiniz.
