kesin olarak ortaya konulması zor ve uzun yazmayı gerektirecek sebeplerdir.
hiç değilse neyin o sebeplerden biri olmadığını yazalım: sebep yönetimin matbaanın kullanılmasını yasaklaması filan değildir. neden değildir? zira ibrahim müteferrika'dan önce matbaa kurmak için bir talep ve talebe karşı yasaklama olduğuna dair hiçbir kayıt yoktur. tam tersi vatandaşı olan gayr-ı müslimlerden bir kısmının matbaayı, osmanlı matbaayı kullanmaya başlamadan önce kullanmaya başladıkları ve yönetimin yaptıklarını yasaklamadığı biliniyor.
tabi ibrahim müteferrika ilk matbaayı kurarken (gayr-ı müslimlerin daha önce kurduklarını saymazsak) bazı engellemeler oldu. mesela verilen izin dini eserlerin basımını kapsam dışına itiyordu ama bu konu üzerinde uzun boylu durulmaya değer bir konu değildir. mevcut kitapların çoğu dini kitaplar olduğu ve onları kopyalayarak geçinenlerin çıkarları düşünülerek konulmuş bir yasaktır ki çok da uzun sürmemiştir.
not: işlerine gelmeyenleri yazdığımda "vay osmanlı düşmanı, ecdat düşmanı" diye saydıranlar böyle entrylerimi görünce ne düşünürler bilemiyorum.
söz konusu şahıslar bilsinler ki ne o yazdıklarımı kızsınlar diye veya ecdat düşmanı olduğum için yazıyorum, ne de böyle entryleri tersi nedenlerle yazıyorum. önemli olan gerçeğe sadakattir o kadar.. anlamak o kadar zor mu?
