islamın bu halde olmamasının sebebi mezhepler değil, 800-1100 yıllarında islama en aydınlık çağını yaşatan mütezile itikatından vazgeçmeleridir. pamuğu yakan ateş değil Allah'tır, bu işte bilim aramayın diyen gazaliye uyup mutezile itikat mezhebini tarih sahnesinden silmeleridir.
(bkz: Mütezile)