devletleri, ideoloji ve biçimlerini de oluşturan insanlar olduğuna göre devletin de bir din konjüktürü vardır. din yaşam biçimlerini, toplum ilişkilerini bu kadar belirlerken devletten bağımsız düşünülemez. tabiyki yasalar ve kurallar bağlamında herkes eşit olmalıdır, örn: hırsızlık yapan bir Müslüman da Yahudi de aynı cezaya çarptırılmalıdır. tehlikeli olan dinin devlete bulaşması değil, din tüccarlarının devlette eliyle icraat yapmasıdır. mustafa kemalin devlet işlerini din işlerinden ayırmasının sebebi köhneleşmiş ve bozulmuş din adamlarının ülkenin bekası dışında davranarak ülkeyi ve bu yüce milleti uçuruma sürüklemesidir.
"Hocaları toptan kaldırmadıkça hiçbir iş yapamayız. Bugünkü kudret ve prestijimizle bugün bu inkilabı yapmazsak, başka hiçbir zaman yapamayız."
M. Kemal (Kaynak: Kazım Karabekir, Paşaların Kavgası; Emre Yayınları, Aralık 1991, s 165.)
buradan da anlaşılacağı üzere zeki komutanın sorunu din ile değil, dini istismar edip toplumu karanlıkta yaşamaya mahkum eden, kendini hoca zanneden züppelerdir.
