Kürtçede Takılar (1:#25645379) ve (2:#25645462) den sonra (3) ise $öyledir:
Öncelikle diğer iki yazıda gördüğümüz takılarımızı hatırlayalım;
1) Tamlama takısı:
-ê tekil eril için
-a tekil dişil için
-ên her iki cinsten çoğul için
2) Belgisiz takı:
*Yalın haldeyse;
-ek tekil ve dişi eril için
-in her iki cinsin çoğulu için
*Belgisiz durumdaki ad, bir tümleç ya da bir epitetle tamamlanmışsa;
-ekî (tekil eril için)
-eke (tekil dişil için)
-ine (her iki cinsin çoğulu için)
********
A) Tamlama takıları olan ê, -a ve ên eskiden; -yê (onunki-eril) ya (onunki-dişil) ve yên (onlarınki-çoğul) olarak kullanılıyordu. Günümüzde bu kullanıma belli yöreler hariç pek rastlanmıyor. Fakat; ikisi aynı anlamı vermediği için bunları bilmekte de yarar var.
Örneklerle açalım;
1) Ev hespê Soro ye. (Bu Soronun atıdır.) => Ev hesp yê Soro ye. (Bu at Soronunkidir.)
2) Ev mehîna Soro ye. (Bu Soronun kısrağıdır.) => Ev mehin ya Soro ye. (Bu kısrak Soronunkidir.)
3) Ev hespên Soro ne. (Bunlar Soronun atlarıdır.) => Ev hesp yên Soro ne. ( Bu atlar Soronunkilerdir.)
B) Yalın haldeki belgisiz ad için geçmişte yek kullanılıyordu. Günümüzdeyse y düşmüş, yalnızca ek kalmıştır. Yalın haldeki belgisiz ad için, çoğul belgisizlik takısı da hin (birtakım, bazı) kullanılıyordu. Hala da kullanıldığına rastlanır.
Örneğin;
yek hesp = bir (tek) ad =>> hespek
yek mehîn = bir (tek) kısrak =>> mehînek
hin hesp = birtakım/bazı atlar =>> hespin
hin mehîn = birtakım/bazı kısraklar =>> mehînin
**hin yerine hinek kullanıldığı da görülmektedir.
C) Belgisiz durumdaki ad, bir tümleç ya da bir epitetle tamamlanmışsa eskiden şu şekilde kullanılıyordu:
(Botanda bazı yörelerde hala yaşamaktadır.)
Eski | Yeni
Hespek yê Soro (bir at, Soronun atı) | Hespekî Soro (Soronun bir atı)
Mehînek ya Soro (bir kısrak, Soronun kısrağı) | Mehîneke Soro (Soronun bir kısrağı)
Hespin yên Soro (atlar, Soronun atları) | Hespine Soro (Soronun atları)
*Uyarı! Eğer çoğul ve bir tümleç ya da epitetle tamamlanmış sözcüklerde hin kullanmak istiyorsak; hin hespên Soro demeliyiz. =>> hin hespine Soro YANLIŞTIR!
**Başka bir kullanım:
-î (eril) ve e (dişil) son ünlüleri, Türkçedeki belgisiz (bir) sıfatı gibi, sıfatların önünde başlıbaşına kullanılabilirler.
Örneğin;
Ev hesp î qenc e. (Bu at, iyi bir attır.)
Ev mehîn e qenc e. (Bu kısrak, iyi bir kısraktır.)
**Çoğul halinde bu görevi -en üstlenir.
Ev hesp en qenc in. (Bu atlar, iyi atlardır.)
Mîr Celadet Elî Bedirxanın kitabından yararlanılmıştır.
