siyasi olarak gözümdeki en büyük başarısı, türkiyeyi ikinci dünya savaşına sokmaması olan devlet adamı. bu insanlara devlet adamı demeyi seviyorum. çünkü hakikaten de öyleler. kemalist elitin ortak özelliklerindendir bu. celal bayar da, menderes de, inönü de hep birer devlet adamıdır siyasetçi olmaktan öte. o dönemde bu çok gerekli olan bir şeydi, çünkü yeni kurulmuş, genç türkiyenin gücü bir hayli kısıtlıydı.
daha hala bile ikinci dünya savaşına girsek şöyle olurdu, böyle olurdu diye işkembeden sallayanlar var. kurtulun evladım şu liseli kafasından artık. türk ordusu o dönemde tam bir etkisiz eleman. ancak buna rağmen bizim topraklar jeopolitik konumundan dolayı acayip derecede önem arz ediyor her iki kanat için de. ingilizler ayrı baskı yapıyor, almanlar ayrı. türkiye savaşa katılsın istiyorlar. almanlar türk-islam coğrafyasına doğru genişlemek ve sovyetleri kuşatmanın derdindeler. gerizekalı arapların bir kısmı ve bosnalı, kafkasyalı müslümanlar nazilere çoktan katılmışlar bile. bunların akıbeti fena oluyor sonradan. hitler türkiyeyi ikide bir okşuyor "türkiyenin bizim kuracağımız yeni dünya düzeninde çok önemli bir yeri olacak" falan diye. bizimkiler yemiyor bunu çok şükür.
ingilizler kendileri ve fransa ile savaştan önce imzaladığımız pakta atfen bize baskı yapıyorlar bize katılın diye. bizimkiler onu da yemiyorlar. nazikçe diyorlar ki, biz sözümüzde dururuz durmasına da, fransızlar çoktan teslim oldular. dolayısıyla bizim anlaşmadan doğan yükümlülüklerimiz de ortadan kalktı, anlaşma çoktan hükümsüz kaldı.
o dönem türkiyenin bir numaralı önceliği diplomasi. çünkü ülkeyi ne nazilerden ne de sovyetlerden koruyabilecek bir ordu yok o dönemde. hiç öyle bugünkü gibi görmeyin orduyu. teçhizat yok, alamıyorsun. ordunun modernizasyonu yapılamamış.
nazilere katılacak olsan, anında sovyetlerle düşman durumuna geliyorsun. yani o meşhur stalingrad savaşı belki olmayacaktı da kars savaşı falan olacaktı onun yerine. hadi diyelim almanlar kazandı. senin kazancın ne olacak bundan? naziler ülkeye yerleştiğinde "hadi canım artık siz gidin, kış kış" diyebilecek misin? elbette hayır. adamlar ha bire türkiyedeki turancıları destekliyorlar el altından. getirecekler bir tane turancı kuklayı, oturtacaklardı ülkenin başına. o da hitler bıyığı bırakıp, heil hitler diyerek yozgat halkını selamlayacaktı işte.
inönü öyle bir dönemde türkiyeyi savaşa sokturmayan diplomat kadronun başındaki kişidir. bu yüzden takdir edilesidir. ama iç politikada da aynı şekilde yerden yere vurulması gereken bir diktatördür. türkiyenin şu anki saçma salak siyaset yapısının da baş müsebbibidir kendisi.
