Marx'a göre komünizmin sosyalizmden bir sonraki basamak olduğunu bilmemektedir. sosyalizm kurulduğunda proleteryanın egemenliği sağlanacak, ancak sınıfsız bir topluma gidiş başlayacağı için proleterya da zamanla bir kavram olarak anlamını yitireceği için tam sınıfsız bir düzen, yani komünizm sağlanmış olacaktır.
sscb bir komünist devlet değildir. ha keza, marx'ın sosyalist diye sınıflandırdığı devlet tanımına da uymamaktadır. aslına bakarsanız marx'ın öngördüğü pek çok şey yaşanmamış ve onun öngördüğü sistem de bu yüzden kurulamamıştır. marx'ın önerileri, daha çok endüstrileşmenin had safhalara ulaştığı Abd, ingiltere, Almanya, Fransa gibi ülkeleri hedef alıyordu. halbuki ekim devrimi gerçekleştiğinde, rusya tam anlamıyla endüstrileşmiş bir ülke değildi. bu yüzden komünizmi ele alırken leninizm, stalinizm, maoculuk tarzında farklı örneklere yer vermemiz gerekiyor.
stalinin devleti ise komünizmden çok daha fazla faşizme yakındır. stalinin kurduğu yapı, oldukça büyük bir bürokrasi egemen, devlet kapitalizmi şeklindeki bir düzeni gösterir. bu dönemde 20 milyon civarında bürokratı bulunmaktaydı devletin. bu da marksizmin gözden kaçırdığı şeylerden birisi, yani bürokrasinin egemenliği konusuyla ilgilidir.
