dostoyevski'nin mahkeme, duruşma olgusunu "vicdan" kavramından alıp da insanlaştırdığı romanıdır. Raskolnikov elbette romanda kendi vicdanıyla da savaşır ama bunu yapmaktaki kasıt mevcut vicdan algısını eleştirmek içindir. Dikkat edilirse roman genelinde bir araya gelip gerçekleşen tüm konuşmalar birer mahkeme salonunu anımsatır. Hep bir davalı ve davacı vardır. Ama bunların kim olduğu kesinkes bilinemez. Raskolnikov'un birden değişen ruh hallerinde de bu duruşma salonu havasının içselleştirilmesi durumu görülür. Franz Kafka'nın meşhur "Dava" romanındaki durumın farklı bir versiyonu vardır. Dava romanında kahramanımız belirsiz bir suçtan ötürü, bilinmeyen bir mahkemeyi arar; suç ve ceza romanında ise bilindik bir ceza için uygun mahkeme aranır. işte iki roman arasındaki en belirgin ayrım budur. Raskolnikov bir yerde şunu zikreder;
"Ben bir insanı değil, prensibi öldürdüm"
Bahsettiğim insanlaşan "vicdan" durumunun karşısına çıkartılan bu durumda da "suç" olgusu bir anlamda eleştiri durumuna getirilir. Ve bir yanıyla "her cinayet bir eleştiridir" noktasına gelir. Ki Raskolnikov'un kaleme aldığı ve özü "suç işleme hakkı" olan metin de bunu destekler niteliktedir.
