devletçi, milliyetçi, aynı zamanda devlet zenginlerinin (örn. koç) ideolojisi kemalizmle; son tahlilde devletsiz bir toplum oluşturma amacında olan, enternasyonalist, her türlü zenginliğe karşı olan komünizmin aslında pek bir ortak yönü yoktur. tek bir istisnası var bu durumun:
- genel olarak dinlere, özel olarak islam'a olan bakış açıları.
islam'a olan bakış açısı bu iki ideolojiye sahip olanları birleştirmiş, hatta ikisi arasındaki sınırları belirsiz hale getirmiştir. bu iki ideolojide de din insanların aydınlanmasını ve gelişmesini engelleyen, kontrol altında tutulması gereken bir olgudur; insanların düşündükçe, araştırdıkça, öğrendikçe dine ihtiyacı kalmayacaktır. bu ise, iki ideolojinin de aydınlanma fikrinden türemesinden kaynaklanmaktadır.
