divan edebiyatından bir beyit. Vecize olarak dilimize yerleşmiştir ama kendi tarihimize ne kadar kayıtsız olduğumuza bakın ki "ben yare gül demem / gülün ömrü az olur" mısralarını, yılmaz erdoğanın yaptığı bir alıntı değil de onun şiiri gibi gören marka edebiyatçıları bu sözün divan edebiyatından geldiğini bilmezler. Va esefa!
Tümü şu şekildedir:
Şuh-u güzeşte var ki nice nevcivan değer
Geçmiş zaman olur ki, hayalî, cihan değer, şeklindedir.
Anlamı ise, öyle edalı öyle güzel kadınlar vardır ki, sırf onu elde etmek için on-onbeş oğlandan vazgeçsen de yine yazık etmezsin. işte aynı bunun gibi müthiş anıların olur hayatta, onları yaşarken ne zevk almışsındır, hatırlamak keyifli olduğu gibi, o anı tekrar yaşamak için dünyaları feda etmeye de hazırsındır. Ama bir gitti mi birdaha gelmez.
Tabi atasına fütursuzca iftira atanlar eksik değil, "hepsi oğlancıymış bunların" şeklinde işkembeden sallamak kolay. A zekası fazla, divan edebiyatı gelenek demektir. Belli kalıpların dışına çıkmaya çalışanların hiçbiri "divan şairi" kabul edilmemiştir 1850lere kadar. Yatak odasına ne helal ne haram hiç kadın uğratmamış şairlerin gazellerine bakın, hayatında en aşağı yüz kadınla neler neler yaşamış gibidir. Şarap hakkında belki bin beyit yazmış şairlerden ömründe şarabı tatmamış olanlar vardır. Elbete çürük elmalar olabilir, ama ne deniyor? "ölülerinizi hayırla anın"
Hem verdiğim beyitin ikinci mısrasına dikkatle bakanlar, orada hayali değil hayalî yazdığını görürler.
Beyit, şair hayalînindir. * oraya koymuş mahlasını. Bu sayede çift anlam oluşuyor. Benim verdiğim anlam "hayali" şeklinde okunduğunda çıkan anlam. "hayalî" şeklinde okunduğunda ise şair kendine sesleniyor, "bugünlerde dünlerini arıyorsun ama yarınlarında da bugünlerini arayacaksın" demek. Aynı üstad Mehmed Akif'in "Bostan" ve "Gülistan" yazarı Sadi'den tercüme olarak yazdığı şu enfes beyit gibi:
Geçen geçmiştir, an-ı müstakbel ise müphemdir,
Hayatından nasibin, bir şu geçmek isteyen demdir.
