bu konu hakkında imam gazali'nin çok çalışması vardır. biz buna islami ilimde ''kelam'' ilmi diyoruz.
imam gazali, kelam ilminin akaid dalıyla uğraşmıştır. genel olarak, ''allah'ın varlığını ve birliğini kanıtlama sanatı'' olarak adlandırılabilir bu dal.
''şu kalemin bir ustası var, bu alemin de bir ustası olmalı'' önermesinden daha ileriye gidebilmek için çalışmalar yapmıştır; yunan felsefecilerin kitaplarını okumuş, farabi ve ibn sina'ya atar yapmış, ibn rüşd'e 'akıllı ol' demiş, nizamülmülk'ün medreselerinde baş hocalık yapmış ve hayatını bu problemi çözmeye adamıştır.
sonuç ne olmuş?
bir dersi sırasında sinir krizi geçirip, ''lanet olsun'' deyip hocalığı da felsefeyi de bırakmıştır.
daha sonra eserlerinde şöyle der gazali:
''tüm felsefe akımlarını, bunların delillerini, akli metodlarını ve temsilcilerini inceledim. tüm islami ilimlere vakıf oldum. fakat aklî bir prensip olarak, allah'ın varlığını kanıtlamaya muktedir olamadım. bu nedenledir ki, iman aklî değil, hissî bir meseledir.''
daha sonrası kendisi sufî bir yaşamda karar kılmış ve islam'daki sezgicilik akımının önderi olmuştur. bu daha sonra, henri bergson tarafından sahiplenilecek, gelecek kuşaklara 'entüisyonizm' olarak bir şekilde ''-izm''leştirelecek ve batılılar tarafından 'henri bergson kurmuş gibi' takdim edilecektir.
