aç gözlülük ve geleceği görememe. yeni gelişmelere gerekli değeri vermeme ve resmi olmasa da fiilen komünizmle yönetilme. şimdi sayarsak coğrafi keşiflerin önemini kavrayamamasından ötürü coğrafi keşiflere katılmaması ve haliyle kendine sömürge pazarlar bulamaması ekonomisini çıkmaza sokan nedenlerden biridir. zaten osmanlının adam gibi bir ekonomi sistemi yoktur, tamamen fethedilen yerlerden gelen ganimetler ve sonrasında alınan vergilere bağlı bir ekonomik sistemin fetihler durup lüzumsuz savaş harcamalarıyla da hazinenin boşalması sonucu çökeceği aşikardır.
ikinci nedenimiz osmanlının komünist sistemle yönetilmesi. şimdi ne diyon la sen diyebilirsiniz ama aynen öyle. komünizmde nasıl ki her şey devletinse özel girişim yok denecek kadar azsa osmanlıda da her şey padişahındır. haliyle özel girişim yok denecek kadar azdır. bu da yerli sermayenin gelişememesine ve avrupa'nın geçtiği sanayi sistemine geçilememesine sebep olmuş, ülkede sanayi yatırımı denen bir şey olmadığı için ve tek ekonomik kaynak tarımın bir süreden sonra yetmemeye başladığı için osmanlının ekonomik olarak sonunu getirmiştir. savaşlardan başını kaldıramayan devlet yönetimi gerekli sanayileşmeyi yapamadığı için dışarıdan gelen maallar hem daha kaliteli hem de daha ucuz olmuş ve bu da zaten az olan üretimi çökertmiştir. tabi burda padişah efendinin ayan sınıfını kendine rakip görüp güçlenmesinin önüne geçmek adına kasten yerli sanayiyi güçlendirmemesinin de etkisi büyüktür. ingilizlerin magna carta ile 1300 lerde yaptıklarını biz yeni yeni 1800 lerin ortalarında yapmaya başladık. e 500-550 yıl geriden takip edersek olacağı da buydu.
son olarak ki bence en büyük hatamız aç gözlülüğümüz. gelişen milliyetçi akım dlgasının karşısında duramayacağımızı fark edemedik. bizle hiçbir alakası olmayan yerleri koruyacağız diye onca savaşa girdik ve haliyle de ekonomimiz çöktü. o toprakları korumak yerine güzel bedeller karşısında önce iç işlerinde serbest dış işlerinde osmanlıya bağlı özerk devletler haline getirsek, sonrasında da yavaş yavaş çekilip kendimize türk-müslüman nüfusunun temel teşkil ettiği bölgelerde bir misak-ı milli haritası belirleyip sadece oraları savunsak şimdi her şey çok farklı olurdu. hem oraları savunacağız diye para ve asker zayi etmez hem de savaşa ayıracağımız zamanı başkaca sorunlara ayırabilirdik. bahsettiğim harita da atatürk'ün ilk misak-ı millisinden bile daha büyük ayrıca. şimdiki topraklarımızın tamamı, kuzey ırak'ın tamamı, suriye'nin yarısı, balkanların yarısı şu an bizim toprağımızdı.
neyse olan olmuş artık. şimdi mevcut topraklarımızı ve ülkemizi nasıl koruruzu düşünmek gerek. abdulhamit han'ın çok güzel bir sözü var. tarih tekerrür etmez, hatalar tekerrür eder der. umarım şimdiki siyasilerimiz osmanlı'dan gerekli dersi almışlardır ve hataları tekerrür ettirmezler. ha ettirirlerse ne olur? içiniz rahat olsun. bu ülke her daim bir mustafa kemal çıkarır ama sonuçta işi o noktalara getirip de o kadar bedel ödemeye hiç gerek yok.
