türkiye hiç bir zaman laik değildi. te ce, de idealize liberal toplum sınırları içinde kalıp, laik yurttaşla dindar yurttaş arasındaki kamusal müzakereler tartışlabilir. devamında, ülkenin somut şartları içinde bu tür idealist liberal argümanları kullananların sorunlaştırmadığı bir olgu üzerinden bir tartışma da her halükarda mümkün. bence gözden kaçırdığında devletin türkiye devletinin normatif demokratik temellerinin gerekçelendirilmesinde yaygın biçimde hanefi-metafizik argümanların kullanılıyor olması. bu da öyle 12 eylül ile gelen bir şey değil. yani liberal-demokratik idealler perspektifinden bakarsanız, kamusallığın dindar olan ile dindar olmayan arasında demokratik bir biçimde kendi aralrında ya da dışarıdan birilerince müzakere edilmesi imkansızdı her zaman çünkü bu antlaşma için gerekli olan metafizik belki post metafizik / dini-olmayan temellere sahip bir siyasal alan türkiyede yok. hiçbir zaman da olmadı.
yani daha açık belirteyim, ideal liberal devletin dünya görüşleri arasında taraf tutmayışı ilkesi, bizim ülke gibi dini temsiliyet üzerinde tekel kurma mücadelesi devam eden bir reel kapitalist devlet için geçerli değil. bu durumun mucidi de akp değil. bizim cumhuriyet 88 yıl boyunca din alanı, iktidar alanı içinde çekişen sınıf fraksiyonlarının kontrol altında tutmaya uğraştıkları bir devlettir. bu sebeple hâkim örgütlü din olan hanefilik (aslında bana kalırsa türkiyedeki tek örgütlü din hanefiliktir, islam değil), kurumlarını kim kontrol ederse bürokrasi alanına sindi ve birebir olarak onun ruhu haline geldi, anaakım politik kültür içinde hegemonikleşti. 12 eylül belki de sadece süreci hızlandırdı. ya da sürece ve bireylere sinen ortak ruh zeitgeist 12 eylüle ve yaşananlara sebep oldu.
anlayacağın türkiye de allah gerçekten her yerdedir.
ha bunların hepsi burjuva siyaseti. o sebeple içinden bok çıkan götten hiçbir farkı yok.
