tarih okumalarının vazgeçilmez yansıması. bir insan vardır, bir figür vardır, kahraman vardır, kahramanlıklar kadar ihanetler vardır.
tarih, metni önceden hazırlanmış oyun değildir. tarih, insanların rol aldığı, karmaşık ilişkilerin, zıtlıkların, mücadelelerin yazılmadan oynandığı ve sonuçları itibariyle belgesidir.
orta okul münazara konusu bağlam, tarih kişilerce olmazsa olmazlaşan hadise midir, değil midir.
hüda-i nabit doğa olayının dışında, her olay insana dairdir, insan izi, iradesi taşır.
mustafa kemal olmasa idi, soru tarihen manasız. mücadelede temayüz eden bir kişilik mutlaka olacaktır. tarih bunu uydurmuyor, tarih önderliği tarif eder. adı mustafa kemal. ulusal kurtuluş ve kuruluşun önderi.
bu vasıf doğuştan haiz olduğu özellik değildir. nitelikleri itibariyle tarihe damgasını vuran şahsın kimliğidir.
tarihte "eğer" galat ise de, başlığın izinde bir defalık söyleyelim. osmanlı imparatorluğu iç ve dış şartların etkisinde yıkılmayı dünya savaşının çok sonralarına ertelemeyi başarabilse ve hatta daha uzun yıllar yaşayabilseydi, denebilir ki, osmanlı zabiti mustafa kemal belki osmanlı imparatorluğunun erkan-ı harp reisi olabilirdi.
