sadece kurtuluş savaşı olarak değerlendirilmemesi ve afaki ve duygusal yorumlarla değil, bilimsel araştırmalarla ve çeşitli boyutları es geçilmeden ele alınması gereken bir konudur. 10 yıldır neredeyse kesintisiz olarak savaş hali içinde olan (dolayısıyla bir yandan da pek çok hanesi başsız, pek çok tarlası ekilmez dikilmez halde kalmış) bir ülkede askere gitmeme ve/veya askere gittikten sonra firar etme vakalarının toplam içindeki oranının irdelenmesi halidir. bazı araştırmacılar 1. dünya savaşı esnasında osmanlı ordusunda % 50'leri bulduğunu iddia etmektedir. **
