üniversite zamanında oldukça araştırdığım durum ve benim çıkardığım sonuç şu olmuştur: islam'daki yaratıcı kavramı gerek pagan dinlerinden, gerekse de yahudi ve hristiyanlıktan çok daha geniş kapsamlıdır. aklımda kalan bazı tanımlamalara bakarsak: 1-o doğmamıştır-doğurmamıştır: bu basit gibi gözükmekle birlikte çok derin ve bir yaratıcı için bu sadelikle çok şeyi ifade eden bir tanımdır. 2-o zamanla sınırlı değildir: yani tüm zamanlara, tüm anlara geleceğe de geçmişe de aynı anda bakar. yine hiçbir dinde olmadığı kadar ince bir anlatım. 3-o eksiksizdir: yine güzel ve açıklayıcı bir tanımlama daha. 4- tasavvuftaki her an her yerdedir, her zerrededir anlayışı: yine pagan inanışından çok üstün ve derin bir yaratıcı anlayışı.
bu böyle gider. demem o ki arap paganizmindeki ilah anlayışı ile islamiyetteki yaratıcı, allah kavramları çok çok farklıdır. öyle olduğunu zannetmiyorum ama ola ki arap paganizmindeki ilahlara da allah demiş olsalar dahi, kelime aynı olsa da arkasındaki anlam çok farklıdır. ayrıca bu el-ilah ya da ay tanrısı saçmalıkları benim araştırmalarımdan çıkardığım hristiyanlık propagandasından başka bir şey değildir. avrupalı normal bir hristiyan arapları aynı zenciler gibi düşünüp, afrikalıların totemine karşılık araplar için bu ay tanrısını uydurmuşlardır. belki islamiyet öncesinde ki araplarda ay tanrısı da vardı ama yazılı hiçbir bilgi yok. bu söylenenler hep sonradan ortaya atılmış iddialardır.
bir de islamda çok ciddi, zamanına göre devrim olarak nitelendirilebilecek sosyal hayattaki bazı değişiklikler vardır. örneğin namaz. pagan kültüründe tapınma var ama namaz hiçbir pagan kültüründe yok. araplarınkinde de olduğunu sanmıyorum. diğer önemli bir özellik temizliktir. beş vakit abdest almak, gusül yapmak zorunlu kılınmıştır, çölün ortasında. zekatta yine uygulanması çok zor bir konudur. basit gibi gözükmekle birlikte oldukça zordur bunları topluma kabullendirmek. bir başka zor konuda içkinin yasaklanmasıdır.
islam zamanına göre devrimsel bir değişimdir ve toplumda kendine yer bulmuştur. bunu basit pagan anlayışı ile yapamazdı. haliyle pagan inanışından çok daha fazlasıdır. öyle olmasa bu kadar büyüyemezdi ve yine öyle olmasa kendisinden sonra bir sürü din çıkardı.
bu din mevzularını tartışmak gereksiz ama üniversitede bir dönem kafaya takmış birisi olarak o kadar okumanın bir özetini geçeyim dedim. yoksa bu tartışmalarda sadece pozisyon teyidi oluyor. yani herkes kendi yerini ve pozisyonunu tekrarlıyor. ayrıca din mantık değil son çizgide inanç meselesidir. inanan inanır, inanmayan inanmaz. ateistlerin dinle bu kadar uğraşmaları hayra alamet değil, söylim ben size.
