ne türkiye cumhuriyeti'ni ne de başka bir devleti günümüzde ileriye taşıyacak olan durumdur.
atatürk dönemini kastederek "o günün anlayışıyla günümüzde devlet mi yönetilir" diyenlerin bambaşka bir çağın devletinin sistemini bugüne devşirme merakına ben isim bulamadım.
osmanlı devleti büyük bir devlettir. bu milletin devlet kurma geleneğinin en büyük ispatlarından birisidir. ancak böyle büyük bir devleti yalnızca ama yalnızca "din" ile anlatmaya uğraşır, anlamaya çalışırsak başarılı olamayız. tıpkı islam dininin osmanlı devleti üzerindeki pozitif etkisini görmediğimiz zaman yapacağımız yorumlar gibi... bununla birlikte tarihteki olayları, devletleri ve toplumları tarihin o döneminin koşullarından bağımsız değerlendiremeyiz.
eğer osmanlı devleti ile alakalı her şeyi "müslüman devlet" olmasına bağlarsak osmanlı devleti'nin neden yıkıldığı sorusuna cevap verirken zorlanırız. müslüman devlet olduğu için yıkıldı şeklindeki komik bile olmayan iddialara karşı tutarlı bir cevap veremeyiz.
