1915 olaylarında tecrit kararının alınmasına kadar geçen sürede hem kafkaslardan göçmek zorunda kalıp bize sığınan çerkezler, hem de kürtler; ermeni kışkırtmaları ve köy basmalarına en çok karşılık veren etnik kökenlerdir.
türkler, ülkesinin bu kadar güçsüz duruma düşmüş olabileceğini kabullenemediğinden ve devletlerine güvendiklerinden pek bir önlem almamışlardı. köy basmalar sonucu doğu bölgesinde birçok ilde 2-3 sene gibi bir sürede ildeki türk sayısı %15'lere kadar düşmüştür.
çerkezler, osmanlı'ya ayak uydurmak istememiş, otorite de tanımamış düzeni bozmuştur. kalabalıktan ve açlık çekmelerinden dolayı zaten öldürülmeden rus zulmünden kaçmayı başaran çerkez sayısı azdır. çoğu ölmüştür açlık, rus zulmü ve salgınlardan. kalanlar ise dağıtılmıştır.
Lakin ermeni baskınlarında en az zarar gören 2 etnik köken çerkezler ve kürtler'dir. türkler karşılık vermezken ilk başlarda, çerkezler ve kürtler göğüs göğüse çarpışmışlar ve ermeni baskınlarına direnmişlerdir.
sonrasında rus askerleri ile sıklaşan baskınlara sadece savunma yapmayan çerkezler ve kürtler, karşı taarruza da geçmiştir. zira özellikle kürtlerin bir kısmı, türk köylerini de basmış, bölgede nüfusu lehlerine çevirmeye çalışarak wilson prensipleri muvacehesinde bağımsız devlet hayallerine de düşmüştür. bu sebepledir ki kayıtlarda da sabittir, çanakkale savaşlarında kürtler savaşmamıştır. onlar o sıralarda hem türk köylerini hem de ermeni köylerini basmakla meşguldür.
tecrit kararının alınıp uygulamaya geçmesi arasında oldukça uzun zaman vardır. bu arada yine bölgede en çok kayıp veren türk kökenli halktır.
tam sayılar tsk'nın belgelerinde yazmaktadır. ayrıca meraklı olanlar ismet bozdağ'ın "ermeni soykırımı yalanı" adlı kitabında da bulabilirler.
