tasavvuf şirk değildir. şirk, allah'a bir başkasını ortak koşmaktır. tasavvuf allah'a şirk koşmak için değil, aksine allah'a olan muhabbeti artırmak için ortaya çıkmış sufi bir eylemdir. allah'ı anmak, zikretmekten yola çıkarak ortaya çıkmış bir olgudur. özellikle teymiyye zihniyeti taşıyan, selefi akımının sürekli her önüne gelen şeye "şirk" demesi de artık iyice mide bulandırıyor.
ikincisi 25 farklı milleti ve farklı dinleri içinde barındıran bir devletin salt islâm hukukuyla yönetilmesi beklenemez. devlet-i aliye bir hilafet devleti gibi bir islâm devleti değildi. çünkü devletin hukuku salt şeriat üzere yönetilmezdi.
osmanlı devleti, memlükler ile II. bayezit zamanından beri sürtüşme içinde olması hasebiyle savaştı. savaşın en büyük sebebi de memlüklünün, safevi devletiyle osmanlı'ya karşı işbirliği kurmasıdır.
emperyalist devlet osmanlı devleti için kullanılabilecek bir kavram değil. emperyalist devlet bir sömürü devletidir. osmanlı devleti millet sömürmedi ki. aksine yirmibeş farklı milleti bir çatı altında toplamayı başarabilmiş, pax ottomana anlayışı ile bir cihan devleti olabilmiş bir devlettir. ilber hocaya ve murat bardakçı'ya saygım sonsuzdur, lâkin bu konuda yanlış düşünüyorlar.
hilafet makamı osmanlı'ya gelene kadar dağılmış ve siyasi bir ağırlığı kalmamıştı. endülüs emevi'de bir halife, abbasilerde bir halife (sonra memlüklere geçer), fatımi şiileri bir halife çıkarmışlardı. osmanlı devleti hilafeti bünyesine aldıktan sonra bir daha hiçbir devlet farklı bir halifeye tabi olmamıştır. osmanlı devletinin hilafeti alması ile islâm sancağı bir çatı altında toplanmıştır.
