türk hava yollarının sadakat programı olan (bkz: miles and smiles)'ın kıdemli üyelerindendir kendileri. Havacılıkta herşeyi bildiğini sanan zatı muhteremler.
istanbul'un Beşiktaş ilçesinde yer alan pansiyon türü ama (bkz: hostel) olarak nitelendirilen ucuz, temiz ve çalışanlarının karakterinin tavan yaptığı işletme. http://taz-maniahostel.com/
Bugün Türkiyenin bir çok kesimi genel olarak Lazları şive konuşan, burnu büyük ve biraz safca tanımaktadır. Bunun en büyük sebeplerinden biri de ne yazık ki medyadır. Medyada yer alan haberler, diziler ve çekilen filmler gerçek Lazların kimler olduğunun gösterilmesine engel olmaktadır.
Medyanın herkesin kafasını karıştıran, ayrıca Karadenizlilerin de tepkisine yol açan o figürlerden bazıları.
Laz bilinen, Akasya Durağının çaycısı Ali Kemal. Belkide gerçek Lazları en çok kızdıran ve yaralayan Laz canlandırması. Kaldı ki sadece Lazlar değil, Karadeniz insanları böyle bir karaktere sahip değil.
Avrupa Yakası dizisinin Laz Dursunu diye tanınan oyuncu. Senaristler lakabını Laz Dursun diye koymuşlar. Ancak izleyiciler tarafından gerçek Laz karakteri ve kimliği olarak tanınmakta. Oysa ki şive yapan Karadeniz vatandaşı.
Asıl mesleği ambulans şöförlüğü olan ismail Yağcı, aslen Rizelidir. Ancak canlandırdığı karakter gerçek Laz kimliğini yansıtmamaktadır. Daha onlarca karakter insanlara gerçek Lazları yanlış olarak tanıtmaktadır.
Dilerseniz bir de Şener Şenin ve Cem Yılmazın Av Mevsimi filminin haberine bir göz atalım. Neden söz ettiğimizi daha rahat kavrayacaksınız.
Görülüp, duyulduğu gibi gerçek Lazlar şive konuşmaz, kendilerine ait alfabelerini kullanırlar. Lazcanın gramerleri olduğu gibi farklı farklı bölgelere ait lehçeleri de bulunmaktadır.
Kıyı boyu yayılan Karadeniz şehirlerinin hepsi gerçek Lazları barındırmaz. Rize merkezde dahil gerçek Lazlar çok az sayıdadır. Yoğunlukla Rizenin bazı köylerinde, Pazar, Ardeşen, Fındıklı ilçelerinde olduğu gibi Artvinin de birçok ilçesinde ve köylerinde yaşarlar. Samsun, Giresun, Ordu, Trabzon gibi viyaletlerde gerçek Lazlar parmakla sayılabilecek kadar azdır.
Televizyonlarda, dergilerde, gazetelerde, internette vb. mecralarda görmüş ve duymuş olduğunuz şive konuşan, şive yazan bireyler gerçek Lazlar değillerdir.
Yine nefesim daralıyor. Yutkunarak konuşuyor, bazen ise hiç konuşamıyorum. Dilsiz şeytan kesiliyorum kimilerine. Aşındım. insanlara yalan söylemekten, yalandan gülümsemekten, yalandan ağlamaktan, gülmekten, bağırmaktan aşındım. Kendimi aşıttım, kendimi yıprattım en çok. Kaç kez gerçekten gülümsedim? Veya konuştum, ağladım.. Hiç kendinizi aşınmış hissettiniz mi? Yıprandığınızı düşündüğünüz oldu mu hiç? Hiç parmaklarınız karıncalandı mı? Mesela kaç kez ellerinizi birleştirip ovuşturdunuz? Boşverin. Ben de hatırlamıyorum. işte böyle olunca atıyorum kendimi sokaklara.
Uçsuz bucaksız sokaklarda hızlı adımlarla yürüyorum. Elimde çalı çırpıdan bozma bir çubuk, arkama dönüp baktığımda yitirdiğim çocukluğum. Kafamı kaldırmış koşuyorum öylesine. işte şimdi en özgür benim, kimseler tutamıyor beni o toz tutmuş sessiz sokaklarda. Beni tutamıyorlar ama geriye dönüp baktığımda yanakları pasaklı, yırtık kalavrası, kolları kıvrılmış kazağıyla göz yaşlarını silmeye çalışan birini görüyorum. Bir kaç adım daha atıyorum. Mehmet’in iftar çadırından almış olduğu bir tas çorbayı evine taşırken görüyorum. Dökmemeye gayret ediyor haylaz. Biraz daha yürüyorum. Hemen köşe başında boynunu bükmüş, evine iftar için pide taşıyan çocukları süzen birini gizliden gizliye ben de süzüyorum. Önünde boyacı sandığı var. Gelip geçen fiyakalı kapitalistlerin ayaklarına göz gezdiriyor. Çokta belli etmemeye çalışıyor, biraz gururlu birazda utanarak “boyayım mı abi” diyor. Yok yok, diyor sırtı pek adam.
Yine yağmur yağıyor. Eve dönüp köşeme çekiliyorum, sedirime yaslıyorum sırtımı. Biraz terlemişim, üstümü değiştireyim. Ferahlık geldi sanki, bi gülümseme aldı beni. O vakit gamzelerimin çıktığını hayal ediyorum. Temiz bir gülümseme bendeki. Peki sebep? Sebep yok. Aşındım çünkü. Maksadı gelince gülümsüyor, maksadı gelince ağlıyorum. Civatalarım gevşemiş gibi. Kimi zaman isyan ediyorum. Yetkili bir merci arıyorum. Bir bir anlatacağım olanları. Birşeyleri değiştireceğime inanıyorum. Bana bir mikrofon verin. Tüm insanlık dizilsin önüme. Ahkâm kesmek istiyorum her birine. Hesap sormak istiyorum efendi. Hesap sormak.
Güneş iyiden iyiye günü bitiriyor. Gökyüzü maviden kızıla bürünüyor. Martılar günün son kanadını çırpıyor. Hergün evimizin önünde tezgah açan balıkçı Ahmet amca tezgahını topluyor. Mehmet efendi bakkalı kapatmak üzere. Ali öğretmen ek iş olarak yaptığı taksicilikten yorgun argın evine dönüyor. iftar oldu olacak. Sokaklar bir anda boşalıyor. Kepenkler indirilmiş, sokak lambaları aydınlanmış, ve rüzgarında etkisiyle kaldırım üstünde duran gazete yuvarlanıyor. Yuvarlanan gazeteyi yerden alan Ayşe sonunda kendine döşek olacak gazeteyi buluyor. Ellerini birleştirip koyuveriyor başının altına. Ayaklarını kendine çekmeyi ihmal etmiyor. Mevsim yaz, şimdilik hava serin.
Siz hayatınızın hangi aşamasındasınız? Zorlukların üstesinden gelip kendini kendine ıspatlayanlardan mı, yoksa bir hezeyan karmaşası içinde yaşayanlardan mı? Unutmayın! Günler Geçiyor Öyle..! Yılların, günlerin, saatlerin hatta dakikaların ne zaman gelip geçtiğinin bilincinde olamayan, günleri öylesine geçen bizler.
izmir'de ki Tülay hanım beş çayını nerede yudumlayacağını düşünürken, Van'da deprem felaketinden yaralı kurtulan Ayşe teyze düne kadar Hacı olma hayali kuruyordu, bugün ise başını sokacak bir yuva arayışında. Tülay'ın da Ayşe'nin de günleri geçiyor öyle.
Geç kalan insanlardan söz ediyoruz, hani şu vapuru kaçıran insanlar varya, işte onlar.. Arkalarına dönüp baktıklarında dikili bir çınarı olmadığını gören insanlar, olmadığını görüp boğazı patlayasıncaya kadar hayata bağıran insanlar. Hani şu üç günlük dünyaya malup olan insanlar.
Onlar değil mi köşe bucak kaçıp sessizce, adeta suçluymuşcasına hüngür hüngür ağlayan. Onlar değil mi bu yalan hayatı anlamaya çalışanlar. Belki bir çınar dikememişlerdir ama en az yaşlı bir çınar kadar heybetlilerdir. Tüm zorluklara rağmen sevdiklerinin gölgesi olmayı başarmışlardır. Ulubatlı Hasan gibi göğüs germişlerdir hayatın oklarına. Günü gelmiş kocamaya başlamışlardır, yaşlı bir kurt olup çakalların maşası olmuşlardır. Bir ömüre sığdırmışlardır gerçekleştiremedikleri bir avuç hayali.. Bir ömüre sığdıramamışlardır kuru bir tebessümü. Birileri çok görmüştür bunu onlara.
Onlardan söz ediyoruz, ezilenlerden, doğduğu günden itibaren sorumluluk semerini üzerine alanlardan. Hani şu avuçları su toplayan, parmakları törpüleşen, yarını değil bugünü düşünen insanlar. Gün yüzü düşünemez olanlar.
Çıkışları yoktur, geriye dönemez, gerçekleri değiştiremezler. Elleri kolları bağlanmıştır, kıpırdayamazlar. Onları köşe bucak sarmalayıp sıkıştıran bir karabasan değil, gözü dönmüş hayatın bir cilvesidir. Belki seslerini çıkartamazlar ama, semerleri sırtlarında heybetli, yılmamış, çalışıp çabalamış ekmeğini taştan çıkarmışacasına kendilerine gururludurlar. Zaten başka gurur duyanlarıda yoktur, olmamıştır.
Doğduklarında her birinin bir kucak dolusu hayali vardı. Herkes gibi onlarda tatlı bela koşuşturuyordu, birşeyler elde etmeye çabalıyordu. Sonra birileri gelmiş çekmiş kenara, almışlar kucak dolusu hayallerini. Gün gelmiş o kucak dolusu hayaller, avuçlara sığar olmuş, gün gelmiş o avuç dolu hayaller parmaklarla tutulur olmuş.
Hayaller büyür zorluklar büyür, hayaller her zaman büyümeye devam eder. Ve sonra gün gelir, hayaller küçülür, zorluklar büyümeye devam eder.
Birileri çıkıp zafere ulaşmaktan, inanmaktan ve başarmak için çabalamaktan söz edip duruyor, tıpkı benim gibi. Başarmak için, zirveye çıkmak için çabalamanın ötesinde, kimi zaman insanüstü gayret göstermek gerekiyor. Hayaliniz ne kadar büyükse, zorluğu da bir o kadar büyüktür. Hayaller büyür, zorluklar büyür, hayaller daha çok büyür, zorluklar daha da çok büyür. Ve sonra gün gelir, hayaller küçülür, zorluklar büyümeye devam eder. Hayaller küçülmeye başladığında, zorluklarla baş edecek kadar güçlü olmadığında, umutları da beraberinde küçültür. O ışık kaybolmaya başlayınca, eskisi kadar parlak olmayınca, eskisi kadar aydınlatmayınca bütün şevki kırar geçer. Bütün şevki, bütün hayali, bütün bir hayat ezer geçer, acımazsızca..
insan hayatı A noktasında başlar, B noktasında gelişir, C noktasında son bulur. Tıpkı bir makale gibi. Bazı insanlar vardır bir şekle sokulmak istemezler, şekle sokulmak yerine kendi şekillerini oluşturmak isterler. Ancak herkesin kendi şeklini oluşturmak, kendi çizgisini çizmek gibi bir şansı olmaz. Hayalini, hayatın ezdiği kişiler, kendi şekillerine değil, başkalarının oluşturduğu şekillere uyar, kendi çizgilerini değil, başkalarının çizdiği çizgileri izler, sadece izler. Hayat, Ona o çizgiyi sadece izletir.
Her ne kadar her zaman bir umut olsa da, artık başarmak için bir umudu kalmaz, eskisi kadar parlak değildir o umutlar. Eskisi kadar hayalleri sarmalamaya yetmez, eskisi gibi değildir. Onların hayatı artık bir şekle sokulmuştur ve onlar istemedikleri o şekle uymak zorundadırlar. Hayatın onlara yüklemiş olduğu sorumluluklar, görevler, örf ve adetler onun hayallerini ezip geçmiştir.
Bazen, bazı insanların yanlış yerde olduklarına inanırım. Öyle insanlar var ki, bulundukları hayat onlara göre değildir, karakterleri, yapmak istedikleri hayatlarıyla tamamıyla zıttır. Yanlış yerde olan insanlar, özgür olmayı seven bir yunusun bir havuzda yaşamasına benzer bir durumdadırlar. Yine de onlar her şeye rağmen gülümsemeye çalışırlar, onlar ağlasalar da, acı çekseler de belli etmezler, etmek istemezler, yine gülerler. Tıpkı bir yunus gibi, yunusun yüzündeki o ifade, gülse de ağlasa da hep aynıdır, hiç değişmez…
Rize merkezde dahil gerçek Lazlar çok az sayıdadır. Rize'den batıya doğru olan karadeniz sahili lazca bilmez. Onların konuştukları sadece bir şivedir.
Gerçek lazlar, gerçek lazcayı bilenler Rize/Pazar - Artvin/Hopa arasında yaşarlar. En çok yoğun oldukları ilçe Rize/Ardeşen'dir.
- Nasılsın? - Muççore
- iyiyim - Vosi
- Sen nasılsın? - Si muççore?
- Ben de iyiyim - Mati vosi bor
- Çoluk çocuk nasıl? - bere bura muçço giyonun?
- iyiler - Vosiran.
