Genellikle aşağı doğru inen bir asansörün içinde yukarı doğru tırmanmaya çalışmaya benzer.
Ama mesele burada asansörün siz zaten yukarı tırmanıyorken aşağı inmesi mi yoksa zaten aşağı iniyorken sizin yukarı tırmanmaya çalışmanız mı olduğuna göre değişir.
Kömür, kuru ot vb. Zahmetlere girmeden mangalın başından sonuna rahat rahat yetecek bir yöntemi kullanmaktır. Domates falan da güzel közlenir. Güneş enerjisi ile çalışan mangal gibi.
Nadirliğini kaybetmiş bir eylem. Hemen hemen herkes bunu yapıyor artık. Neden mi?
Her yerde orijinal tepkilerden uzak ve sürekli izleniyor gibi hareket etmekten insan gerçekten yalnız kaldığı ilk fırsatta kendi özgün davranışlarına kaçış yapıyor. Yalnız kaldığı bütün zamanların dışında asla istediği gibi davranmıyor veya davranamıyor. Çünkü ya izleniyor, gözleniyor ve bu onda artık alışkanlığa dönüşüyor ya da daima poz verir gibi yaşıyor. Dolayısıyla da evde, odada veya tuvalette yalnız kalınca hemen o kaçınılmaz kendi kendinelik vuku buluyor.
Maalesef ne zaman hastaneye gitsem hemen hemen bütün polikliniklerde yeniden yeniden teyit ettiğim olay. Adam dışarıda yığınla hasta beklerken gidip ilaç şirketinin temsilcisini içeri alıyor. Öteki aynı temsilciyi görünce samimi ve gülümseyerek selam verip güle oynaya sohbet ediyor. Bir başkasını yemeğe davet ediyorlar. O kadar çok biliyor ve tanıyorum ki o şirketlerden kazanan doktor... ilaç satıcısı bey hastane içerisinde öyle havalı, öyle ukala dolaşıyor ki.
Maaş yetmiyor zahir. Gerçi kim istemez havadan gelen arabayı, Laptopu.
Ama ilaç satıcılarını sert bir şekilde geri çevirenleri de gördüm, Yine de bu tür doktorlar çok az.
Yaşama ve eğlenceye ilişkin hiçbir şey bilmeyen insanlardır. Şaka yapmaz ve kaldıramazlar. Kendilerinden birkaç satır önce yine kendileri gibi insanların çıkardığı değer ve kaidelere çok takılırlar. Doğaçlama yapmaz, zorlama gülerler.
Oysa çok geç bile olsa -ki o zaman gerçekten çok geç olacak- yaşama dair ciddiye alınacak hiçbir şey olmadığını anlayacaklar. Yaşam bir şaka ve onu ciddiye alanlar buna alet olurlar.
Bunu kesinlikle yapmaya karar vermişse oldukça enteresandır. Ama Özellikle davranışları.
Böyle bir akrabam birkaç gün önce intihar etti. 23-25 yaş arasında genç bir erkek. Sanırım en acısız, habersiz yolu seçmiş: çok miktarda uyku hapı alarak.
intihardan önce ailesi kendisinde gariplik görmüş ama ciddiyetini fark edememiş. Yüzünde hep bir mayhoş gülümse ve sözlerinde daima "olsun, amaan"lı bir üslup. Aslında her insanın takınması gerektiği bir tavır ama bu kayıtsızlık ancak ölümün yakınlığı ile varlık buluyor.
intihar ettiği gece uyku haplarını yutup anne ve babasına tuhaf bir şekilde iyi geceler dilemiş ve gidip uyumuş. Sabah da uyanmamış.
Bu psikoloji daima ilgimi çekmiştir. Ölümü kendi eliyle getirecek olmak ve aynı zamanda bundan rahatsız olmamak psikolojisi.
ilk üç derece masonluğun ilkel formundan kalmış çırak, kalfa ve usta dereceleridir. Geriye kalanların büyük kısmı uydurma değil, ritlere göre değişiklik gösterir. Ve bu derecelerin çoğu tarihte o derecedeki insan veya makama atfen belirli bir rit anlayışı içerisinde geliştirilmiştir.
Uydurma veya "hadi basamak atladık isim bulalım" şeklinde değildir. Mesela; Türkiye'deki localarda iskoç ritine bağlı olarak 33 dereceli sistem vardır. Bu sistem içerisinde her bir derece belirli bir felsefi imdir veya tarihte o derecede olmuş kişi-ünvandan kalmıştır.
Latince "norm" yani gönyenin eski yunanca karşılığı. Ancak gnomon aynı zamanda "gno-mon" olarak bilen ve gösteren anlamına gelir. Gno, gnosis ile aynı kökten. Yani bugün sosyal bilimlerde kullanılan norm kelimesi aslında gnomonun birincil anlamından değil, ikincil anlamından alıntıdır.
Dolayısıyla iki-üç akademisyen kırıntısının söylediği gibi "gönyenin güneş saati olarak kullanılması ve güneşin tepeden vurmasıyla oluşan açının genel geçerliliği ile norm benzetmesi." diye bir benzetme yoktur.
Gayet basit; gno-mon, gnosis ile aynı kökten gelir ve ilk anlamı bilen-gösterendir, yani olanı veren, sunandır. Bu norm kelimesini kullanırken baz aldığımız anlamın kökenidir. Aynı gnomon gönye anlamına da gelir. Latinceye çevrilirken tahrif edilip birinci anlam değil, ikinci anlamdan yola çıkarak alınmıştır. Hep olduğu gibi. Bir dahaki sefere bunun aksini iddia eden sosyal bilimcinin kafasına eski yunanca ve etimoloji sözlüğü atacağım.
islam dünyasının geçmişe bakıp sahip olmakla övündüğü birçok bilim ve düşünce insanı mutezile ekolünden gelir. Fakat oldukça enteresandır ki aynı ekolden herkes tekfir edilmiştir. Yani komik bir durum söz konusu. Hem Müslüman bilim-düşünce adamı diye diğerlerine hava atar ama aynı zamanda doğrudan kendisi etmese bile itimat gösterdikleri yolu ile kafir ilan eder.
ibni sina, Farabi ve daha birçok isim etkilendikleri Yunan felsefesini islam'da da yaşatmıştır. Batı yeni platoncu idealist bir teoloji seyrinde iken, islam dünyası aristoteles tarafında yöntemci bir tavır izler. Hristiyanlık için yeni platonculuk bulunmaz bir sistemdir ama islam dünyasında tavır böyle olmamıştır.
Bu tavrın getirdiği şeyler islam dünyasında övünülen bütün felsefi ve bilimsel gelişmelerdir. Öyledir ki birisine "bana Müslüman bir bilim adamı, filozof söyle lan" derseniz sadece bu isimleri sayar ama geldiği itikat mezhebi ve kaynak aldığı din adamları bu isimleri kafir ilan etmiştir. Çünkü bu isimler aklı esas almış, hadislerin ve sünnetlerin ve dahi ayet dışı ne varsa her şeyin kuran ve akıl ile çelişmeyenlerini kabul etmiştir. Dahası namazın ve diğer şekil odaklı ibadetlerin nakil edildiği gibi olduğunun doğruluğunu sorgulamış ve gerçekten islam'da olup olmamasına göre ayırmıştır.
Bununla bitmez. Ontolojik anlamda da tanrının neliği, nasıllığı ve kimliği üzerine sorgulamalar yapmışlardır. Onlara tanrı sadece kendi üzeredir. Yani ona ait gibi sunulan her nitelik Tevhidden çıkıp yeni bir tanrı yaratmak demektir. içlerinden bazıları tıpkı spinoza gibi kutsal metinleri metaforik olarak okumuş; cennet-cehennem ve kıyamet gibi şeyleri kabul etmemiş ve bunların birer metafor olduğunu söylemiştir. Kuran esas alınmış ama ayetler dahi akla göre yorumlanmıştır. Ruhbanlığın yanında imam, vaiz ve Şeyh gibi şeyler reddedilmiş, yani salt Tevhid, kuran ve akıl esascılığı ile kendilerini göstermişlerdir. Akıl, nakilden üstündür diye sloganları vardır.
Mutezile ekolü ve benzer görüşler felsefe açısından büyük önem taşır. Rönesans ile birlikte Avrupa'da ortaya çıkan ad fontes yani "kaynağa dönüş" deyişinden kasıt eski Yunan ve Latin felsefi metinlerine dönüştür. Ama bilin bakalım kim aracılığı ile? Elbette bu saydığımız isimler vasıtasıyla.
Ama gelin görün ki imam Gazali gibi birçok mütefekkir (!) bunların tamamını tekfir etmiştir. Yani şu an yaşayan hiçbir ehli sünnet müslamanı için bunlar Müslüman değildir. Çünkü mutezile en baştan sünnet ehli olmayı reddeder. Tabii gördüğüm çok az Müslümanın gazali'nin ihyâ'u Ulmû'id-Din'i okumuş olması ve yine hiçe yakın olacak kadar azının maturidi'nin bu görüşlere eleştirisini biliyor olmasından ötürü çok komik çelişkiler ortaya çıkıyor. O devlet yönetimiyle; bilim, sanat ve felsefe alanındaki altın çağı yaşatması nedeniyle çok övülen Halife Memun bile mutezileden.
mütetekfir olmakla mütefekkir olunmuyor ama yine de şeyhim bilir.
Hegel tinin fenomenolojisinde bunun diyalektiğini okur. Efendi köle arasındaki ilişki, tutsak olmak bakımından karşılıklıdır. Yani nasıl ki ilk bakışta köle, efendinin bir esiri gibi görünse de bunun yanında efendi de onun esiridir. Çünkü "efendi" olabilmek için efendisi olacağı bir köle gerekir. Yani "efendi olmaklık varlığı" kölesinin var olmasına zorunlu olarak bağlıdır.
Bu diyalektikte mühim olan dengenin yokluğudur. Hegel der ki bir yerde iki kişi arasında eşitlik yok ise (kuvvet, hüküm gücü bazında) orada o kişiden birisi efendi diğeri köle olmak zorundadır. Bu ilişki basit anlamıyla değil onun tinin fenomenolojisi anlamıyla kavranmalıdır. Bu yüzden de efendi ile köle arasındaki hiyerarşide sadece görünüşte efendi üstündür. Ama esirlik bakımından aralarında fark yoktur.
Bu husus yalnızca basit insan ilişkileri, toplumda liderlik vs... ile açıklanmaz. O yüzden bu ilişki diyalektik ve fenomenolojik olarak kavranmalıdır, ayrıca Fransız ihtilalinin bunun üzerindeki büyük etkisi bilinmelidir. Bu her yerde duyduğumuz efendi-köle ilişkisi görünüşteki basitliğinde değil. Sonraları psikanalizdeki hali dahil diyalektik olarak okunur.
