küresel ısınma ve buzulların erimesiyle ilerleyen 100 yıllarda su altında kalacak olmasıyla şilinin arjantin deniz yüzü görebilecek batı yönünden diye düşündürür.
burda mahallede top oynanmayacağını akla getirendir. biraz abansan ya top arjantin'e kaçar ya okyanus'a.
arjantin'e kaçsa alamazsın geri okyanusa kaçsa malum.
haritadan bakınca sanki iki meridyen, arasına almış da sıkıştırmış gibi duruyor. incecik lan. o zaman neymişşşş yerel saat farkı çok azmışş. aferin 100 otur şimdi.
şili'nin arjantin ve bolivya sınırı dağlıktır. kıyı kesimleri yerleşime müsaittir sadece. siyasi haritada saçma gözüken ülke topraklarının coğrafı açıklaması gayet net ve mantıklıdır.
and dağları'nın kuzey-güney uzanışına uyumlu biçimde oluşmuş olabilir mi? diye sormak isterim tanımdan ziyade. şimdi bu benzer oluşumu alp-himalaya kıvrım sistemi içinde yer alan, kuzey anadolu dağlarının doğu batı uzanışı ile karadeniz bölgesi ve aynı şekilde yine bir alp-himalaya kıvrım sistemi içinde yer alan orta torosların yine doğu-batı uzanışı ile akdeniz'in kıyı şeridinde sıkışması örnek verilebilir. aaa ne tesadüf ki and dağları da tıpkı alp-himalaya kıvrım sistemi gibi yaklaşık aynı dönemde meydana gelmiştir. yine bir tesadüf eseri iki dağ sistemi de tam da levha sınırlarında yer alır. bu öyle bir tektonizma yaratır ki tam sıkışma noktasında yarattığı depresyonla yumuşak kıtasal kabuk sıkışma ile kıvrılıverir. bu yüzden de yüksek ve silsile şeklinde uzanır, aynı şekilde iç kesimle olan ulaşım güçleşir. bir nevi doğal sınır oluşur yani. binlerce metre yüksekliğe sahip bir dağ silsilesini aşmak ta hiç öyle kolay değildir. bu nedenle de genelde bu dağ sıralarının su bölümü çizgileri ülkeler arasıdna sınır oluşturur. gel gelelim şili'nin bu konumundan olsa gerek kuzey-güney dağ sırasına uygun bir sınır oluşturmuştur. açıklayıcı oldu heralde. zira kendi içinde güzel bir tanım oluştu bence.
aşşaya edit:
ülke sınırlarını belirleyen en önemli etkenlerden birisi, doğal setlerdir. literatürde doğal sınırlar olarak ta tabir edilir. şöyle ki kasr-ı şirin antlaşmasıyla tarihte osmanlı-iran sınırı aşağı yukarı günümüz sınırları çizildi denilir ya, işte o sınır cumhuriyet dönemindeki bir takım değişikliklerle bugünkü görünümünü alır. ve sınırdaki dağların su bölümü çizgisini takip eder. yani dağın ne tamamını istiyor ülke ne de tamamını diğer ülkeye veriyor. çünkü işin içinde stratejik olarak kontrol zorluğu da vardır.
bu bağlamda düşünülecek olursa koskoca bir duvarın diğer tarafının kontrol zorluğu tek tarafta olmasındansa bu kontrolü iki ülke tam ortadan sınır belirleyerek adeta paylaşmıştır.
şili'li kardeşlerimiz içinde benzer durum söz konusudur yorumunu rahatlıkla çıkarabiliriz.
toprak genişliği olarak aşağı yukarı türkiye kadardır. ayrıca kuzey kısmı çöllerle, güney kısmı buzullarla kaplıdır. geri kalan azıcık toprağının da and dağları ile kaplı olduğunu düşünürsek coğrafi açıdan gariban sayabiliriz bu ülkeyi.
ha bir de arjantin ile bolivya da akp'li oluyor sanırım.
şili'nin aziz sahiplerinin aslında izmir'den göç ettiğini göstermektedir bu harita bizlere. çağdaş aydın ve kemalist şili'nin sahil şeridini kapatmasının başka türlü bir açıklaması olamaz.
söz konusu olan şili ülke sınırlarının bu garip görünümlü şekli mevcut coğrafi yapıyla doğrudan bağlantılıdır.
(bkz: şilili bülbülü altın kafese koymuşlar ahhhh vatanım demiş)
şili esasen ezilmişliğin ve ezikliğin temsilcilerindendir, bunu geçen günlerde yapılan madenci kurtarma operasyonunda hissetmemek imkansız. her taraf şili bayraklarıyla yada şili renkleriyle donatılmıştı hatta mahsur kalınan yere açılan şili bayrağı asmıştılar (bkz: kurtarma aparatı).
maden kazaları ülkenin bu konudaki becerisiyle doğru orantılı olduğu halde (bkz: çindeki maden kazaları) şilililerin bu tutumları malesef eziklikle açıklanabilir. "başarısızlığın başarısı" gibi birşey.
bilemiyorum belkide dünyanın sonu (bkz: Aymara dili) (bkz: Chilli) (bkz: Dünyanın son bulduğu diyar) diye tanımlanan bu tezatlar ülkesi halkının haykırışı olabilir.
(bkz: göçük altından çıkmaya çalışmak)
kolayı var amk dediğim merak. bu arada şilide 50.000 müslüman da yaşarmış. iftarı da hep beraber açarlarmış ;malum ip gibi ülke.
(bkz: şili için iftar vakti)
(bkz: vikipedi kutsal ansiklopedi)
ispanyol sömürgesi dönemi sonrası muhtelif gelişmelerle şili sınırlarının belirlenmesi vaziyetine ilişkin meraktır.
şili tarihi mevzusu güney amerika tarihinin geneli gibi karışık ve netameli olduğundan sadece sınır sorunları kısmını alıntıladım (ki o kısım bile oldukça karışık ve çalkantılı; ama özetle görünen o ki şili, pasifik kıyıları konusunda pek kimseye pabuç bırakmamış):
--spoiler--
Sınır anlaşmazlıkları
19. Yüzyılda ispanya dışından Avrupalılar da Şili'ye göç ettiler. Bugün bu kişileri etkileri ve izleri ülkenin güney bölgelerinde görülmektedir.
Şili, 1879 ile 1883 yılları arasında Peru ve Bolivya ile yapılan Güherçile Savaşı (ayrıca Pasifik Savaşı olarak da anılır) savaşta, o güne kadar bu ülkelerin elinde olan Atacama Çölü bölgesini fethetti. Böylelikle Bolivya, Büyük Okyanus kıyılarını kaybetmiş oldu. Bu bölgelerde daha sonra çok zengin bakır yatakları bulundu. Dünyanın en büyük bakır madeni Chuquicamata bu bölge sınırlarındadır.
1891 yılında Şili deniz kuvvetleri Başkan José Manuel Balmaceda'ya karşı ayaklandılar. Bir iç savaş bu yüzden patlak vermiş oldu. Bu savaşta 6000 insan öldü. Balmaceda muharebeyi kaybedince Eylül 1891 de intihar etti.
1893 yılında bu kez Arjantin'le sınır sorunları yaşanmaya başladı. 1902 yılında ingiltere Kralı VII. Edward bu probleme arabuluculuk ederek Patagonya ve Ateş Toprakları iki ülke arasında pay edildi. Bu şekilde Şili 54.000 km², Arjantin 40.000 km² pay aldı.
--spoiler--
(alıntı için kaynak : http://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eili )
