otman bey'e hz osman'ın kılıcını takdim ederek onu ve tüm kayı aşiretini kutsayan, osman gazi'nin isim babası(o'na osman ismini reva gören), kayın babası ve osmanlı devleti'nin ilk kadısı ve müftüsüdür.
Eskişehir odun pazarında kabri olan akıl hocası. bir çok insanla tasavvuf sohbetinde bulunmuş, mevlana'yla kıyaslanan bilgin. Doğum tarihi belli olmamakla beraber; karamanlı olduğu ihtimali yüksektir. aynı zamanda ahmet yesevi'nin eğitmeni (internette bulamadım orada yazıyor diye hatırlıyorum, kaynak yok). Osman Bey'in kayınbabası.
Rüyasında osman Bey'i gören şeyh edebali, rüyayı hayra yorar. rüyası; osman bey'in göbeğinden bir ağaç yeşermekte daha sonra büyüyüp etrafı kaplamaktadır. bunu duyunca osman Bey'e kızı mal hatun'u verir. ardından;
"Sen, Ertuğrul Gazi oğlu Osman, babandan sonra bey olacaksın. Kızım Malhun Hatun'la evleneceksin. Benden çıkıp sana gelen nur budur. Sizin soyunuzdan nice padişahlar gelecek, ve nice devletleri bir çatı altında toplayacaklar, Allah nice insanın islam'a kavuşmasına senin soyunu vesile edecektir."
osmanlı imparatorluğunun kurulacağını ilk müjdeleyen kişidir.
osman gazi'nin dergahta bulunduğu bir gece, rüyasında şeyh edebali'nin göğsünden bir ayın çıkıp kendi göğsüne girdiğini ve göğsünden bir büyük ağaç bitip dallarının alemi kapladığını, altından birçok nehirlerin çıkıp insanların bu sulardan geçtiklerini görmüştü. sabah olup rüyayı anlatınca, şeyh edebali rüyayı şöyle tabir etmiştir:
''sen, ertuğrul gazi oğlu osman, babandan sonra bey olacaksın. kızım malhun hatun la evleneceksin. benden çıkıp sana gelen nur budur. sizin soyunuzdan nice padişahlar gelecek, ve nice devletleri bir çatı altında toplayacaklar, allah nice insanın islam'a kavuşmasına senin soyunu vesile edecektir.''
öğütlerini tutmaya çalışmaktayız. lakin insan olarak tanımlamakta zorlandığım hasta ruhlarla o kadar sık karşılaşıyorum ki, oturup ağlayasım geliyor. o derece yani.
osman gazi, gençliğinden itibaren edebali hazretlerini çokca severdi ve ziyaret ederek ondan feyz alırdı. daha sonradan şeyh edabalinin damadı olmuştur. şeyh edebali osman gazi'ye asıl zaferin nefsini aşmak ve onun aldatmacalarına kanmamak olduğunu öğretmiştir.
Ataevler'deki dünyanın en büyük tek kubbeli camisinin adı..
Bir de Eski Garaj denilen yerde, Gençosman Postahanesine gelmeden sol taraftaki caminin adıdır...
ŞEYH EDEBALi'NiN
OSMANLI DEVLETiNiN KURUCUSU OSMAN GAZi'YE VASiYETi
Ey oğul, artık Bey'sin!
Bundan sonra
öfke bize, uysallık sana.
Güceniklik bize, gönül almak sana.
Suçlamak bize, katlanmak sana.
Acizlik bize, hoşgörmek sana.
Anlaşmazlıklar bize, adalet sana.
Haksızlık bize, bağışlamak sana...
Ey oğul, sabretmesini bil,
vaktinden önce çiçek açmaz.
Şunu da unutma;
insanı yaşat ki devlet yaşasın.
Ey oğul, işin ağır,
işin çetin, gücün kula bağlı.
Allah yardımcın olsun...
Güçlüsün, kuvvetlisin,
akıllısın, kelamlısın!
Ama; bunları nerede,
nasıl kullanacağını bilmezsen
sabah rüzgarında savrulur gidersin.
Öfken ve nefsin bir olup aklını yener.
Daima sabırlı, sebatlı ve
iradene sahip olasın!
Dünya, senin gözlerinin gördüğü gibi
değildir. Bütün bilinmeyenler,
feth edilmeyenler,
görünmeyenler, ancak sen faziletli ve
ahlaklı olursan gün ışığına çıkacaktır.
Ey oğul ! Ananı , atanı say !
Bereket büyüklerle beraberdir.
inancını kaybedersen ,
yeşilken çöllere dönersin.
Açık sözlü ol ! Her sözü üstüne alma !
Gördüğünü görme ! Bildiğini bilme !
Sevildiğin yere sık gidip gelme !
Ey oğul ! Üç kişiye acı :
Cahil arasındaki alime ,
zenginken fakir düşene,ve
hatırlı iken itibarını kaybedene.
Ey oğul! unutma ki,
yüksekte yer tutanlar,
aşağıdakiler kadar emniyette değildir.
Haklıysan mücadeleden korkma !...
Aslen Karamanlı'dır. ilk tahsilini memleketinde yapan Edebali, tahsilini Şam'da tamamlar. Tefsir, hadis, tasavvuf ve özellikle islam Hukuku'da ihtisas sahibidir. Hz. Mevlana gibi, zamanının büyüklerinin sohbetinde bulunur. Osmanlı Devleti'nin kurucusu Sultan Osman Gazi'nin kayınpederidir. Zamanının büyük alim ve velilerindendir. Doğum tarihi kesin olmamakla beraber, 603/1206 yıllarında doğduğu tahmin edilmektedir.
ilimde derya, amelde yüksek, takva ve verada örnek, mal-mülk sahibi bir zat olan Edebali, Eskişehir yakınlarında itburnu denilen köyde yaşar, yaptırmış olduğu zaviyede öğrenci yetiştirir ve halkı irşad eder.
Anadolu fütüvvet ehli Ahilerle yakın münasebeti olan Edebali'yi Osman Bey sık sık ziyaret eder ve sohbetinde bulunur.
Yine Osman Bey'in zaviyede bulunduğu bir gece, gördüğü rüya üzerine Edebali, kızı Mal Hatun'u Osman Bey'e nikahlar ve görmüş olduğu rüyayı da söyle tabir eder:
Sen babadan sonra Bey olacak, kızım Mal Hatun'la evleneceksin. Bende çıkıp sana gelen nur budur. Sizin asil ve temiz soyunuzdan nice podişahlar gelecek. Onlar nice deletleri birçatı altında toplayacaklar. Allahü Teala, nice insanların huzur ve saadete kavuşmasına, din-i islamla şereflenmesine senin soyunu vesile edecektir.”
Gerçekten de öyle olur, altı asırdan fazla devam edecek olan bir Cihan imparatorluğu'nun temelleri atılır ve bunun ilk müjdecisi de Edebali Hazretleri olur.
Uzun bir ömür süren Edebali 726 H./1325-26 yıllarında yüz yirmi yaşları civarında olduğu halde vefat eder. Cenazesi Bilecik'de zaviyesinin yanına defnedilmiştir.
