Aslında ikisi farklı şeylerdir. Türkler devletli olduklarında tek tanrı ( tengriye ) devletleri bozulduğunda da tanrıyı da bozulmuş gibi düşünerek şamanizm animizm karışımı bir dine hoşgörü gösterirler. Hunlardan önce şamanizm ön planda iken devletleşince tengrizm ön plana çıkmış, devlet ayrıldıktn sonra tengrizm zayıflamış mitolojiyi oluşturan tanrılar türemiştir. bu yüzden bu ikisini bir de ayrı da düşünemeyiz.
Aslında aynı ama bir o kadar da farklıdırlar şöyle ki tengri ye ibadet ederken bu inançta şamanizm, Totemizm,animizm bu inancın genel hatlarıdır ve bunlar tengri inancını oluşturur.
Şamanizm:ölüler ve ata ruhlarına tapınma
Animizm:hayvan ruhlarına tapınma
Totemizm:doğaya tapınma şeklinde bir felsefe
Öyle de eski bir dindir kuzey kafkasya da hunların tengri adında bir tanrıya at kestiği kayıtlarda geçer m.ö 12000 ile 3600 yılları arasında çıktığı söylenir.
Bilimciler tarafından klasik şamanizm olarak ele alınır türk şamanizmi ve tengri inancı.
Şamanizm eski türklerin de bir dönem etkisi altına girdiği, sibirya halkının ve kızılderililerin de inanış biçimidir. Tengricilik günümüz deizmine en yakın inançlardan birisidir.
Araplarin etkisi altına girmeden önce türkler çok farklı bir milletti, bu kesin. Islamiyet olumsuz yönde etkiledi.
Tengricilikle Şamanizmin arasındaki farklardan biride kurban sunumlarıdır. Tengricilikte kanlı kurbanlar sunulmazken Şamanizmde at, koyun, kuzu, domuz ve horoz kurban edilir. lakin Kurbanın kanını akıtmaktan ziyade Canını kurban etmekse tengricilikte de at, koyun, domuz, horoz kurban edilebilir. Mesela Tengrici Altay Türkleri atı kurban ederken, at yere yatırılıp bacaklarını iple gererek karnına ufak bir kesi açılır. kalbe giden damarın biri koparılarak acısız ölüm sağlanır. at öldükten sonra derhal derisi yüzülür ve kurban sunulan yerdeki yapıya o deri konulur. Sonra o deriyi ateşe vererek kurban sunumunu gerçekleşmiş olunur. Şamanizm de ise kurbandan alınan parçalar kurutulup bir sonraki ayinde kullanılmak üzere saklanır. Lakin şamanizmde kanlı kurban olarak canlı hayvandan ziyade ölmüş hayvanda kullanılabilir. Mesela Tıva şamanlarının ayının burnunu ve pençesinden adına adig eeren dedikleri nesneler yaparak ayinlerde kullanırlar.
Bu iki olguyu ayıran bir diğer fark ise kemer unsurudur. Kemer Şamanizmde
ritüel çıplaklığa bağlı olarak( orta asyada çıplak şaman da görebilirsiniz) günlük elbiselerle (şamanizme göre deride elbisedir) sonsuza gidilmez. En azından kemer takılması gereklidir. Hatta ayinlerde davul yerine de geçer. Tengricilikte ise kemer yoktur. Tengricikte yapılan ayinler sırasında zaten özel giysiler giyilir. Herhangi bir çıplaklık söz konusu değildir.
