bügün halen atalarından kendilerine miras kalan gelenekleri ve kültürlerini yaşatmaya çalışan, sayıları çok azalmış adeta unutulmaya terk edilmiş küçük türk topluluklarıdır.
son zamanlarda ben şaman oldum diye ortaya çıkan tiplerden farklı olarak popüler inanç sistemlerinden etkilenmemiş budizm, musevilik, hristiyanlık veya islam olmayan; kamcılık yani şaman inanışlarını sürdüren binlerce yıllık ritüelleri devam ettiren tamamı orta asya ve sibirya'nın uzak bölgelerinde yaşayan bu küçük toplulukların ortak özellikleri rusya federasyonu etki alanı içinde kalmaları ve bilinçli bir geri kalmışlığa mahkum edilmiş olmalarıdır.
bunlar arasında bazıları telengitler (altay cumhuriyeti), kumandiler (tomsk bölgesi), dolganlar (taymır yarımadası), tofa türkleri (irkutst özerk cumhuriyeti) ve kısmen ortodoks hristiyanlığa geçişlerin görülebildiği yakut türkleridir.
birbirlerinden bazen binlerce kilometre uzaklıkta yaşayan farklı boylara ve geleneklere sahip türk topluluklarıdır, doğayla barışık bir yaşam sürerler ve asya şamanizminde çokça görülen insanın üç canı olduğu fikrini kabul ederler mezara gömülen, göğe çıkan ve gölgeler diyarına inen.
ayrıca ölülerin bir süre sonra tekrar doğabileceğine inanırlar, tekrar doğma olayına uygurlar sansar adını vermişlerdir.
müslüman araplardan daha yakın hissederim kendime
tıpkı hristiyan gagavuz türkleri gibi
bangladeşdeki müslümandan farkım Türk olmam
ama bugünün modacı türk halkına ''biz türk değiliz anadolu müslümanlarıyız'' deseler
mührü yine basarlar.
Genellikle tuva, hakasya ve yakutya'da yaşamaktadırlar. Doğu türkistan'da da az sayıda mevcutturlar. Başka kültürden etkilenmemiş saf türk kültürünü yaşamaktadırlar.
Şamanizm inancı direk çabut bağlamak ya da büyü olarak değildir. Türkolog öğrencisi olarak şamanizm gerek müzik eşliğinde gerekse doğaya evrene önem verip kutsal görme inancıdır.
Aslında her milletin kendine has adetleri var ancak bizim gibi köklü ve sıkça din değiştirmiş bir millet olunca neyin ne amaçla yapıldığı pek bilinmeden yapılıyor. Mesela ben de dua ederken iki elimizi açıp dua etmenin göktürklerdeki Göktanrı anlayışından ötürü yapıldığını biliyorum. islam da kesin böyle dua edilir diye bir kaide yok ama hepimiz bu şekilde ediyoruz. Kurşun döktürmek olsun çaput bağlamak olsun zaten mantıken islam ile zıtlaşan adetler o yüzden bunun islam ile alakalı olmadığı anlaşılıyor. Aynı şekilde cenazelerde helva dağıtılır genellikle ama bunun da dinimizle pek alakası olduğunu sanmıyorum. başsağlığı için gelen misafirlere tencere tencere helva pişirmek hele ki o kederli günlerde bana göre biraz manasızdır. Bizim onlara bir şey götürmemiz lazımken üstelik. -genelde götürüyoruz gerçi hakkımızı yemeyelim- yani bu da Türklere ait bir gelenek sanırım. Bunu da yine eski türklerdeki yuğ törenlerine bağlayabilirim. Orada ölünün arkasından yiyip içiliyordu çünkü. Hatta sagu söyleniyordu ki o da bazı yörelerde ağıt şeklinde hala söyleniyor. Görüldüğü gibi adetlerimize aşırı bağlı olduğumuzdan bazen bu seçtiğimiz dinin gerekleriyle karıştırılıyor ve adetlerimiz gözümüzde dini birer emir şekline bürünüyor ki bu yanlış aslında.
hala bir takım şaman kültürü günümüze kadar gelmiştir. garipsenecek bir durum olmamalıdır bunda. e hala aramızda mermere basmama, oturmama vb. olaylar oluyordur.
şaman bir kez bu ilk 'ele geçirilme' ve ardından gelen sırra-erme sonucu mesleğini elde etti mi , artık sınırsız olarak başka ruhları da benliğine kabul edebilecek bir 'alıcı ' haline gelmiştir; fakat bu yeni ruhlar her zaman ya ölmüş şamanların ruhları ya da eskiden şamanların ruhları ya da eskiden şamanlara hizmet etmiş olan başka 'ruh' veya cinlerdir. Ünlü Yakut şamanı Tüspüt, Sieroszewski'ye şunları anlatıyor: ' Bir gün şu taraflarda, kuzeye doğru dağlarda dolaşırken yemeğimi pişirmek için bir odun yığınının yanında durdum ve yığına ateş verdim. Meğer bu yığının altında bir Tunguz şamanı gömülüymüş; onun ruhu beni yakaladı. ' Tüspüt'ün seanslarında Tunguzca sözler söylemesi bu yüzdenmiş. Ama o başka ruhları da içine alabilir ve onların dilleriyle de konuşabilirmiş.
Şamanizm - Mircea Eliade.
Hâlâ inançlarını sürdüren türklerdir, yatırlara dua etmek göllere para atmak ağaçlara çaput bağlamak, türbe yapmak mezar süslemek tamamen tengricilik şamanizm geleneğidir. Mis gibi de orjinalini hala günümüzde yaşayanlar vardır dukhalar, tuvalar, yakutlar altaylarin içlerinde yaşayan türkler hala tabiri caizse şamanisttirler, gerçek adı tengriciliktir bu dinin din adamına şaman veya kam denir.
